ძველი ანატოლია

[Tamari-ch.]

ძველი ანატოლია საინტერესო თემაა.
იქ წაერმოიშვა პირველი ცივილიზაციები
საინტერესო მითები და კულტები
ათასობით ეთნოსი ცხოვრობდა იქ.
ხეთები, ხათები, ლუვიელები, ფრიგიელები (მუშქები), თევკრები, ლიკიელები, ტიბარენელები, მოსინიკები, ხალიბები და რა ვიც იკიდევ უამრავი...
პირველი კულტები ანატოლიაში 11 000 წლსი წინ გაჩნდა
ამ თემაში მაქვს მოთხრობილი უძველეს ქალაქზე ჰებეკლი - თებეზე, რომელიც ანატოლიაში წარმოიშვა


http://karavi.caucasus.net/viewtopic.php?t=3315

ამ რუქაზე კი აღნიშნულია უძველესი დროის ქალაქები –
სადაც ნაპოვნია არქეოლოგირუი გათხრების შედეგად ბევრი საინტერესო ნივთი

[Tamari-ch.]

11 000 წლის წინანდელ ქალაქზე უკვე დავწერე - მდებარეობს მთა -ჰებეკლი - თებეზე,

იქ დღესაც მიმდინარეობს არქეოლოგიური გათხრები გერმანელი არქეოლოგების თაოსნობით.
მდებარეობს სამხრეთ თურქეთში.






http://www.smithsonianmag.com/history-a ... c=y&page=3#

ნაგბობები საკულტო ხასიათს ატარებს
და სტელებზე გამოსახულია ცხოველები
მათ შორის ხარი და ხარის რქები.



Gobekli Tepe
The Neolithic Period was an era of major changes in human life. They had such an effect on people’s lifestyle that the period is often referred to as the Neolithic Revolution. The greatest advancement, the invention of agriculture, enabled people to settle in one place rather than rove as hunter-gatherers. By cultivating the land, people were able to live in the same location year-round, which led to establishment of the first planned and organized settlements. Since they needed to remain near their fields in order to produce food, people abandoned caves and other natural shelters and began living in dwellings they had constructed themselves.

Asiatic Turkey was the locale for many significant developments in human life. Many Neolithic cultures flourished there and left behind them sites that give rich clues to their lifestyles and beliefs. Most of them are found in the Central and Southeast regions of Anatolia.

Catalhoyuk, near the modern city of Konya. is the first planned urban development in the world dating back to 7,000 B.C. and covering an area of 32 acres. Each house shared common walls with its neighbors and its entrance was on the roof. The walls, made out of mud-brick and presenting a solid, windowless aspect wherever they faced the city’s outside, formed an effective, continuous defensive rampart. Inside, the house walls were covered with paintings that depicted rich scenes of nature and wildlife. Painted relief sculptures, especially in the form of the Mother Goddess, were popular. Her popularity pointed to a possibly matriarchal society. (Good examples of these sculptures can be seen at the Ankara Anatolian Ancient Civilizations Museum.)

Hacilar is another important center in Central Anatolia, near the modern city of Burdur. There is evidence there of agriculture dating back 9,000 years. Archaeologists have found considerable amounts of wheat, barley and lentils in the houses at Hacilar, giving clues to people’s diet and the history of domesticated foods.

Catalhoyuk and Hacilar are also considered two of the earliest clay pottery centers. The existence of pottery is one very important indirect benefits of the sedentary lifestyle created by the ability to produce food year-round and even amass surpluses. Assured of their ability to eat, and able to feed more than just the people who produced food, these stone-age city dwellers had the opportunity and time invent and create.

Recent excavations near the modern city of Urfa revealed very important facts about the advancements of the Neolithic Period. The first settled life for humans in terms of advanced agricultural knowledge and animal feeding was originally dated at 9,500 B.C. by archaeologists in the “Levant area” of present-day Israel and Lebanon. However, researchers are suggesting that the date should be moved backwards since ancient urban centers around Urfa in upper Mesopotamia now qualify as Neolithic.

The first human settlements there probably took place around the Southeastern Anatolian cities of Urfa and Diyarbakir. Excavations at one of these sites, Nevali Cori, revealed clues that the Neolithic Age had started between 12,000 and 10,000 B.C. in this area, at least 500 years earlier than at Catalhoyuk and Hacilar.. The temple architecture found there gives important clues about the beliefs of the people in that era, as well as their architectural ability. Their use of T-shaped pillars showed an advanced knowledge of how to build strong, load-bearing structures.

The other important site, Gobekli Tepe, shows similarities with Nevali Cori and provides support that earlier advancements in human life had taken place in this region. Rooms excavated at this site have revealed stone pillars decorated with floral and faunal reliefs.


ამავე ქალაქში იპოვეს ფალოსური ქანდაკებაც.
ეს პირველი ასეთი ტიპის ქანდაკებაა -
რამეიმე ათასი წლის მერე ასეთ ქანდაკებებს ვხვდებით ეგვიპტეში
ღვთაება მენის სახით

[Tamari-ch.]

ჰებეკლი თებეზე გათხარეს ოთხი დიდი მრგვალი ნაგებობა
დიამეტრიტ 15 - 20 მეტრი
ამ მრგვალი ნაგებობსი ცენტრში აღმართული იყო 40 მდე მონოლითური სვეტები - თითო ასეთი სვეტის წონა 20 ტონამდეა.
დიდ გაკვირვებას იწვევს ასეთი დიდი სვეტების ტრანსპორტირების და დამუშავების ტექნოლოგია ნეოლითის ხანაში!
საინტერესო კიდევ ისაა, რომ ნაგებობა მრგვალი ფორმისაა
მრგვალი ფორმის ნაგებობები კი ყოველთვის იწვევს დიდ ინტერესს
და ასოცირდება კალენდართან და ციურ სხეულებზე დაკვირვებასთან.



ასეთი სვეტები სავარაუდოდ კიდევაა ამ მთაზე -
ყველაზე დიდი სვეტი, რაც იპოვეს, იწონის 50 ტონას და 7 მეტრის სიმაღლისაა. არქეოლოგებსი აზრი თასეთი სვეტები და მრგავლი ფორმსი ნაგებობები ამ მთაზე კიდევაა მიწის ქვეშ..

არქეოლოგები იფქრობენ, რომ აქ იყო დიდ ისაკულტო ცენტრი ონეოლითის ხანის. ეს პირველი ასეთი ტიპის ნაპოვნი ნაგებობაა ამ ხანის და პერიოდის.
სვეტებზე გამოსახული ცხოველები (ხარი), კარნახობს ისტორიკოსებს, რომ ამ პერიოდში ნადირობის გარდა, შესაძლოა უკვე იცნობდნენ მიწათმოქმედებას და მესაქონლეობას.
ასეთი დიდი კომპლექსის არსებობა მიუთითებს იმაზე, ომ ადამიანები ამ პერიოდში გადადიან უკვე სხვა ტიპის ცხოვრებაზე - ანუ ფუძნდებიან ერთ ადგიალს და აწყობენ მეურნეობას. ხდება უკვე შრომის განაწილება. ნაგებობის ხარისხი მიუთიტებს იმაზე, რომ ის გაკეთებულია ხელოსნების მიერ - ანუ ისეთი ადამიანებს მიერ, ვინც უკვე კარგად იცის ქვის დამუშავება.
ამ ადგილებში არაა ნაპოვნი საცხოვრებელი სახლები -
ანუ აქ არ ცხოვრობდნენ,
აქ მოდიოდნენ გარკვეული რიტუალებისათვის.
ეს იყო საკულტო და არა საცხოვრებელი ცენტრი

ჩვ. წ -აღმდე 7500 წელს ჰებეკლი თებე ცარიელდება და წყვეტს საკულტო ფუნქვიონირებას.
მისი მიტოვების მიზეზი ჯერ ჯერობით უცნობია.

[Tamari-ch.]

ქრონოლოგიურად შემდეგი საინტერესო და უძველესი ქალაქი ანატოლიაში არის ჩათალ - ჰუიუკი
ამ ქალაქში ჩატარებულ გათხრებზე ღირს ყურადღების გამახვილება
მისი ასაკი 8000 წელია
http://www.catalhoyuk.com/










ესაა პირველი ქალაქი მსოფლიო ცივილიზაციაში -
სადაც ვხვდებით ხარის და დედაღვთაების კულტებს.
ხარის კულტი დაკავშირებული იყო მიწათმოქმდებასთან -
ჩათალ ჰუიუკში ადამიანები უკვე დაკავებულები არიან ხვნა თესვით
და აქაა მიწათმოქმედების უძველესი კერა.

უზარმაზარი ხარის რქები -
ნაპოვნი ჩათალ ჰუიუკში

[Tamari-ch.]

ეს სახე გამოსახულია ქოთანზე -
და ნაპოვნია ჩათალ ჰუიუკში 2007 წლის გათხრების დროს

[Tamari-ch.]

1958 წელს არქეოლოგმა ჯეიმს მელაარტმა გააკეთა აღმოჩენა, რომელიც თავისი მნიშვნელობით ალბათ მხოლოდ ტუტანჰამონის აკლდამის აღმოჩენას თუ შეედრება - ეს აღმოჩენა ჩათალ-ჰუიუკი იყო. ანატოლიაში მდინარე უარშამბაჩაის ნაპირას მისი ყურადღება მიიპყრო ბორცვმა, რომელსაც თურქები ჩათალ-ჰუიუკს - ორმაგ ბორცვს უწოდებდნენ.


ჩათალ ჰუიუკი სამჯერ დიდია იერიქონზე, თავიდან მელაარტს არც კი დაუჯერეს, რომ მან ასეთი დიდი ხნის წინანდელი ქალაქი აღმოაჩინა, მაგრამ გათხრების შემდეგ დაადგინეს უძველესი შრეები სადაც ნახეს ფრესკული ნახატები, ქანდაკებები, სპილენძის და ტყვიის ნაკეთობები, მძივები, ხის ჭურჭელი. რადიონახშირბადულმა ანალიზმა აჩვენა 6800-5800 წელი ჩვ წ.ა-ღმდე! ეს სენსაცია იყო!

დათხრილია მე-12 შრე (6800 წელი ჩვ tსა-ღმდე) და დღემდე არაა აღმოჩენილი ქალაქის დაცემის და აღმავლობის ნიშნები - თითქოს 1000 წელი აქ ცხოვრება ერთნაირად - მკვეთრი კატაკლიზმების და ომების გარეშე მიმდინარეობდა
ქალაქი დაპროექტებული იყო მართკუთხა სახლებით (8-10 = 4-6 მ), რომელთაც არ ჰქონდათ ფანჯრები - უფრო სწორედ ფანაჯარაც და კარებიც სახურავზე იყო. ქალაქში არ იყო ქუჩები, ვინაიდან სახლები მჭიდროდ იყო მიბჯენილი ერთმანეთს.
სახლებს აგებდნენ აგურებისაგან, გარე სამყაროს უკავშირდებოდნენ კიბეების დახმარებით. საშენი მასალა თიხა იყო. მისგან კეთდებოდა საწოლები და სახლის შიდა ინტერიერი. აუცილებელ ატრიბუტად ითვლებოდა ხარის გამოსახულება, რომელიც თითქმის ყველა სახლში იყო.



ეს ნამოსახლარი ვრცელდება 12,8 ჰა ფართობზე.
სახლები სწორკუთხაა, ალიუზით ნაშენი. არის ნეოლითური კულტურა, განვიოთარებული იყო მიწათმოქმედება და მესაქონლეობა. გვხვდება კაჟის შრომის იარაღები, პრიმიტიული კერამიკა. ქვისა და ხის ჭურჭელები. გვიანდელ ხანას ეკუთვნის უკмე კერამიკის ახალი დამუშავების ტექნოლოგიები, გვხვდება ნახატიანი ჭურჭელი, სადაც გამოსახულია ნადირობის სცენები და საკურთხეველი.
გვხვდება მცირე ზომის ქანდაკებები, ცხოველების და ადამიანების...

ეს ხალხი უნდა ყოფილიყო საკმაოდ განვითარებული, მათ ქონდათ საკუთარი ხელოვნების მკაცრად ჩამოყალიბებული სტილი, ალბათ სკოლებიც. ეს აისახება ჩუქურთმებში, ქანდაკებებში, კედლის მხატვრობაში.

ეთაყვანებოდნენ ქალის კულტს, რომელიც ზის ტახტზე უმეტესად და დაკავშირებული კატისებრთა ოჯახის რომელიმე მტაცებელ ცხოველთან. ამის დასკვნას გვაძლევს ქალი-ღვთაების ტახტის სახელურთა თავები.


ძირითადი საქმიანობა იყო მიწათმოქმედება, ნადირობა და მეცხოველეობა. დაადგინეს კულტივირებული მცენარეების 14 სახეობა, - სხ/სხ სახის ხორბალი, ქერი და ბარდა. ნუში, შესაძლოა ჰქონდათ ზეთიც.
Из семян крапивного дерева, вероятно, делалось вино.!!!
ჰყავდათ შინაური ცხოველები - საქონელი, მოშინაურებული იყო ძაღლი.

საინტერესო ისაა, რომ ნადირობდნენ გარეულ ხარზე! და ირემზე - არის ფრესკები სადაც ეს ნადირობაა გამოსახული - ფიგურირებს ასევე ტახზე ნადირობაც! ნადირობის კულტს უძღვნიდნენ ცალკე შენობებს- ალბათ -ეს ტაძარი იყო, სადაც რიტუალებს ატარებდნენ..
ფრესკებზე არის გამოსახული ადამიანები, რომლების ცეკვავენ დიდი ცხოველების გარშემო - საინტერესოა ხარის და გარშემომყოფი ადამიანების გამოსახულება -
არის გამოსახული შვილდ-ისრები. დოლები, ხელში უჭირავთ რქები. არის დათვის, ტახის, გარეული ვირის - ონაგრას, ლეოპარდის !! გამოსახულებაც კი!

საინტერესოა კიდევ ერთი გამოსახულება -
აი ციტატა სტატიიდან - ეს სცენა შედარებული კრეტას ტავრომახიას და ბასკური წარმოშობის კორიდას!!

Главная роспись из другого храма наводит на мысль о минойской эпохе Крита. Здесь изображен огромный бык, вокруг которого танцуют люди. Один из них делает сальто на спине быка. Подобные же прыжки через три-четыре тысячи лет считались на Крите ритуальным видом спорта. Следы таких же игр прослеживаются вплоть до Индии, а в наше время трансформировались в корриду. Быка из Чатал-Гуюка мужчина держит за высунутый язык: этот болезненный прием, очевидно, рассчитан на то, чтобы удержать быка на месте.

საინტერესოა ლეოპარდის გამოსახულება ჩათალ-ჰუიუკში - ლეოპარდის კულტი განსაკუთრებით გავრცელებული იყო პირველყოფილ კულტურებში. ეს კულტი იყო გავრცელებული აფრიკაში და აზიაში უძველეს დროში ეგვიპტეში ქურუმები ატარებდნენ ლეოპარდის ტყავის მანტიებს. და ისინი იჩვლებოდნენ სამეფო ცხოველად. ტუტანხამონის აკლდამაში ფარაონის მცველი ქანდაკებები სწორედ ლეოპარდზე იდგნენ.
ლეოპარდის კულტი აფრიკის ტომებში დღესაც გავრცელებულია.
ჩათალ-ჰუიუკშიც არის ლეოპარდის კულტის გამოსახულებები -





ქალი და კაცი ცდილობენ ლეოპარდის იმიტაციას - არის ორი ლეოპარდის ბარილეფიც. ერთ-ერთ ტაძარში გამოსახულია ლეოპარდი - ზევით ყვითელი ფერის -შავი წინწკლებით, მწვანე პირით და ქვედა მხარეს კი შავი თეთრის ფონზე და წითელი თათებით. მათ წინ იდგა ქალის ქვის ქანდაკება.

მაგრამ საუკეთესო სენსაცია იყო შიშველი ქალის ქანდაკება ლეოპარდისთავებიან ტახტზე.

ფეხებთან იყო თავის ქალები და ასევე ახალშობილის თავი - ეს ალბათ იყო ნაყოფიერების ქალღმერთი, რომელიც ანსახიერებდა წარსულს (თავის ქალები) და მომავალს -(ახალშობილი) ანუ სიცოცხლეს. ასეთ ტაძრებში პოულობდნენ მხოლოდ ქალების ჩონჩხებს - რაც ჩათალ-ჰუიუკში ქალის კულტზე და მატრიარხატზე მიუთითებს - შესაძლოა ქალები ასრულებდნენ ქურუმების როლსაც.


ხშირად ქალის ქანდაკება ხართან ერთად ან ახლოს გამოისახებოდა რაც ხარის და დედა-ღვთაების კულტის ურთიერთკავშირზე მიუთითებს.


მამაკაცებს ჩათალ ჰუიუკში მარხავდნენ ცალკე - ძირითადად საცხოვრებელი სახლის ქვეშ - ზოგჯერ თავის ქალა ცალკე იმარხებოდა და ტანი ცალკე. ძნელი სათქმელია - რატომ...
აღმოაჩინეს კიდევ ერთი სახის დამარხვის წესი - ნახეს ტაძარი სადაც თავის ქალები დალაგებული იყო ხარის თავების ან ნახატების წინ. დაასკვნეს, რომ მამაკაცის სიკვდილის შემდეგ სხეული გაჰქონდათ ქალაქის გარეთ- სანამ სვავები არ მოაცილებდნენ მთელ ხორცს და მერე ძვლებს აბრუნებდნენ უკან შენობაში და სახლის ქვეშ მარხავდნენ. თუმცა ზოგიერთ კაცებს მაშინვე მარხავდნენ. რატომ - ჯერ უცნობია.
საინტერესო ისაა, რომ ზოგიერთ ხალხში დამარხვის ასეთი წესი მერეც შემორჩა - ამის შესახებ წერდა სტრაბონი - როცა კვდებოდა ბელადი მის ხორცს ხარშავდნენ ხარის ხორცთან ერთად და მთელი ტომი სჭამდა მას - რათა ყველაზე გადასულიყო ბელადის ძალა. მემკვიდრეს აძლევდნენ გულ-ღვიძლს.
ფრიგიაში თურმე ქურუმების ნეშტს ღებავდნენ ოქროსფერი საღებავით და დგამდნენ როგორც ძელს - მიაჩნდათ, რომ ქურუმები სიკვდილის მერეც უნდა ყოფილიყვნენ ხალხის დამცველები ავი სულებისაგან.

მამაკაცებს საფლავში ატანდნენ ხანჯლებს, ობსიდიანისგან გაკეთებულ იარაღს - ქამრებს, მშვილდ-ისარს.ჭურჭელი ჰქონდათ თიხისგან და ქვისგან გაკეთებული,სამარხებში არაა ნაპოვნი ცულის და სეკირას მსგავსი იარაღი თუმცა მათი გამოსახულებებ არსებობს - შესაძლაო იარაღი კეთდებოდა მეტალისგან და იმდენად ძვირფასი იყო, რომ გადაეცემოდა შთამომავლობას და ენანებოდათ მისი სამარხში ჩატანება.
ჩათალ-ჰუიუკში 7000 წლის წინ ჩვ. წ.ა-ღმდე უკვე იცოდნენ სპილენძის და ტყვიის დამუშავება. ამას მამაკაცები აკეთებდნენ. მიწათმოქმედებით დაკავებულები იყვნენ ქალები, კაცები კი მეცხოველეობით და ნადირობით.
ჩათალ ჰუიუკში იყო სოციალური თანასწორობა. არაა შემჩნეული მდიდრები და ღარიბები, მიუხედავად იმისა, რომ არსებობდნენ ბელადები და ქურუმები...
ეს კი საინტერესოა! ეს ბორჯაღო უნდა იყოს!!

Удивительной находкой стала Вифлеемская звезда, нарисованная на стене одного из храмов. Никто не предполагал, что она настолько древняя. Как, впрочем, и крест: в другом храме изображен крест в пурпурных и оранжевых тонах, поверх краски нанесен слой толченого горного хрусталя. Нетрудно представить, как таинственно-магически светился он в отблесках костра.

ჩათალ-ჰუიუკმა უცებ შეწყვიტა არსებობა - არაა ნაპოვნი კატასტროფის ან შემოსევის კვალი - საინტერესო ისაა, რომ საბერძნეთში ნეანიკომედიაში იპოვეს ჩათალ-ჰიუკის ანალოგიური 7 ათასწლეულის (ჩვtსაღმდე) კერამიკა და თიხის ბეჭდები - არაა გამორიცხული ადგილი ჰქონდა რაღაც მიგრაციას...
ჩათალ-ჰუიუკის დაცარიელების შემდეგ ჩნდება სხვა კულტურული ცენტრები ანატოლიაში ოღონდ 2000 წლის დაშორებით - ანუ შუმერული კულტურა არ აღმოჩნდა ყველაზე ძველი და პირველი - როგორც ეს ჩათალ-ჰუიუკის აღმოჩენამდე ეგონათ.
ეს ერთ-ერთი პირველი ქალაქი იყო დედამიწაზე.

[Tamari-ch.]

ჩათალ ჰუიუკში ნაპოვნი ნივთები მოთავსებულია ანკარას ანატოლიური ცივილიზაციის მუზეომში
Ankara Museum of Anatolian Civilizations

ესაა რეკონტრუქცია საცხოვრებელი (ან სარიტუალო?) ოთახისა.






ჩათალ ჰუიუკში საცხოვრებელ სახლებს შესასვლელი კარები ჭერში ჰქონდათ.


სახლების უმეტესობაში აუცილებელი ატრიბუტი იყო ხარის თავი
ეს დაკავშირებულია ხარის კულტთან

[Tamari-ch.]

ანატოლია (თურქ.: "Anadolu",ბერძ.: "Aνατολή" ΑnatolÄ“ or Ανατολία Anatolìa) რეგიონია სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, რომელიც ამჟამად თურქეთის აზიურ ნაწილს ჰქვია. (თურქეთის ევროპულ ნაწილს რუმელია ჰქვია). ტერმინი ნიშნავს "მზის ამოსვლას" ან "აღმოსავლეთს". თურქული სიტყვა Anadolu ბერძნული ვერსიიდან არის გადმოღებული. ქვეყნის ამ ნაწილს ასევე ლათინურად Asia Minor-ს (მცირე აზია) უწოდებენ.

აზიისა და ევროპის გასაყარზე სტრატეგიული მდებარეობის გამო, ანატოლია რამდენიმე ცივილიზაციის დასაბამი გახდა პრეისტორიული პერიოდიდან, ნეოლითური დასახლებებით Çatalhöyük (ნეოლითური თიხისწარმოება), Çayönü (თიხამდელი ნეოლითიდან), Nevali Cori (თიხამდელი ნეოლითი), Hacilar (ნეოლითური თიხისწარმოება), Göbekli Tepe (თიხამდელი ნეოლითი) და Mersin. ტროას დასახლება ნეოლითურ ხანაში იწყება და რკინის ხანაში გრძელდება. უდიდეს ცივილიზაციათაგან, რომელთაც აქ დასახლება ჰქონიათ ანდა დაუპყრიათ იყვნენ კოლხები, ხათები, ლუვიელები, ხეთები, ფრიგიელები, კიმერიელები, ლიდიელები, სპარსელები, კელტები, თაბალები, მუშქები, ბერძნები, პელასგები, სომხები, რომაელები, გუთები, ქურთები, ბიზანტიელები, სელჯუკები და ოსმალები.



http://ka.wikipedia.org/
Территория Малой Азии в разные исторические периоды входила (полностью или в значительной части) в состав различных государственных образований древности и раннего средневековья (Хеттское царство, Лидийское царство, Мидия, государство Ахеменидов, держава Александра Македонского, государство Селевкидов, Понтийское царство, Пергам, Древний Рим, Византия, Конийский султанат и др.).
Eastern Anatolia contains the oldest monumental structures in the world. For example, the monumental structures at Göbekli Tepe were built by hunters and gatherers a thousand years before the development of agriculture. Eastern Anatolia is also a heart region for the Neolithic revolution, one of the earliest areas in which humans domesticated plants and animals. Neolithic sites such as Çatalhöyük, Çayönü, Nevali Cori and Hacilar represent the world's oldest known agricultural villages.

The earliest historical records of Anatolia are from the Akkadian Empire under Sargon in the 24th century BC. The region was famous for exporting various raw materials.[12] The Assyrian Empire claimed the resources, notably silver. One of the numerous Assyrian cuneiform records found in Anatolia at Kanesh uses an advanced system of trading computations and credit lines.[12]

Unlike the Akkadians and the Assyrians, whose Anatolian possessions were peripheral to their core lands in Mesopotamia, the Hittites were centered at Hattusa in north-central Anatolia. They were speakers of an Indo-European language known as the "language of Nesa". Originating from Nesa, they conquered Hattusa in the 18th century BC, imposing themselves over a Hurrian speaking population. During the Late Bronze Age they created an empire, the Hittite New Kingdom, which reached its height in the 14th century BC. The empire included a large part of Anatolia, north-western Syria and upper Mesopotamia. After 1180 BC, the empire disintegrated into several independent "Neo-Hittite" city-states, some surviving until as late as the 8th century BC.

[Tamari-ch.]

ჩათალ ჰუიუკზე კიდევ რამდენიმე საინტერესო ინფორმაცია....


ესაა ამ ქალაქის სქემატურ იგამოსახულება
სახლებს აშენებდნენ თიხის აგურებისგან - და ჩასავლელ იიყო ჭერიდან
იქ სადაც ვარდისფერითაა მონიშნული
იქ იყო სარიტუალო ოთახები



ეს ლამაზი ხანჯალი იპოვეს ჩათალ ჰუიუკში
და ის გაკეთებულია ობსიდიანისგან



ჩათალ ჰუიუკის კულტურას სწავლობდა მეცნიერი მარია გიმბუტასი
მან ყურადღება მიაქცია ნახატებს, რომელის იყო ამ ქალაქის კედლებზე
ბევრ ნახატებში ფიგურირებდა დედა ღვთაების და სიცოცხლე-სიკვდილის საიდუმლოს თემატიკა

სარიტუალო ოთახები ასე გამოიყურებოდა

Святилище VI 13.8. Конец VII тыс. до н.э.

ცენტრში დაკიდული იყო დედაღვთება-ბაყაყი (ნაყოფიერების სიმბოლო)
გარშემო კი ხარის თავები და რქები...

[Tamari-ch.]

ძალიან საინტერესო სურათია დახატული ერთ ერთ კედელზე.
ჩვენ აქ ვხედავთ სვავებს - დიდ კოშკებს სადაც დევს ადამიანის თავი და თავმოჭრილი ტანი
გიმბუტასის აზრით აქაა გამოსახული დაკრძალვის წესი.
ანუ როცა მოკვდებოდა ადამიანი
მისი სხეული გამოჰქონდათ გარეთ
და დებდნენ კოშკის თავზე
სადაც ხდებოდა გვამის გახრწნა და სვავების მიერ ხრცის მოშორება ძვლებისგან
როცა დარჩებოდა მარტო ძვლები
მერე მიჰქონდათ ის და მარხავდნენ საცხოვრებელი სახლის საძირკველში.
ანუ ჩათლა ჰუიუკში ადამიანებს მიაჩნდათ, რომ გარდაცვლილის სული ჩიტივით გაფრინდებაო
და მას ფრინველები წაიღებენო
ანუ თითქოს ხდება ადამინის სულის ფრინველად რეინკარნაცია.
სხვათაშორის გვამის გარეთ გამოტანის და მისი მაღალ ადგილზე დადების და იქ გახრწნის ტრადიცია აღწერილი ასევე კოლხებში, (ხეებზე ამაგრებდნენ გვამებს)
და ეს ტრადიცია ბოლო დრომდე იყო შემორჩენილი ჩრდილოკავკასიელთა ზოგიერთ ტომში.
Самые яркие изображения Богини в образе грифов украшают стены Чатал-Хююка, где эти птицы представлены набрасывающимися на обезглавленные тела (рис. 7-26.1).
Голову, обитель души, после смерти человека отделяли и помещали рядом с головой быка (символом возрождения). Появление Богини в виде грифа, с материнской заботой принимающей в себя останки умершего, безусловно восходит к древнейшим временам (рис. 7-26.2).
Ряд поразительных стенных росписей, реконструированных Джеймсом Меллартом, показывают, как могли варьироваться мотивы Богини и грифа (рис. 7-26.3). Подобные узоры, только в еще более схематизированном виде, можно до сих пор встретить на турецких килимах (безворсовых коврах)." (стр. 260)


ამ კედელზე ასევე გამოსახულია სვავების გვამთან მიფრენის სცენა
სვავი წამოდგენილია როგორც წმინდა ფრინველი


ამ სურათზე კი წარმოდგენილია ქალი - როგორც სიცოცხლის მომცემი სიმბოლო
ანუ დედა და ნაყოფი

[Tamari-ch.]

ჩათალ ჰუიუკის ერთ ერთ კედელზე კი ასეთი სცენაა დახატული
აქაა წარმოდგენილი ახალი სოცოხლის დაბადება (მშობიარობის სცენა)
და ფალოსური სიმბოლოები
ანუ კვლავ სიკვდილ- სიცოცხლეს თემაა წარმოდგენილი

ადამიანის დაბადება, სიკვდილი,
სიცოცხლეს საიდუმლო.
აი ეს კითხვები აწუხებდათ ადამიანებს უძველესი დროიდან

Многие из расчищенных построек - не обычные жилища, а храмы, посвященные смерти и возрождению. Стенные росписи и рельефы на внутренней поверхности стен, возвышавшихся над захоронениями под полом, представляют две ипостаси Богини: как смерть она предстает в облике грифов, как возрождение - в образе лягушек, причем изображения последнего типа перемежаются с Богиней в позе роженицы. Богиня в виде грифов с антропоморфными атрибутами и большими простертыми крыльями была идентифицирована на нескольких фресках, где она набрасывается на обезглавленные тела. Не исключено, что голова считалась вместилищем души, поэтому после смерти ее отделяли от тела; поэтому в святилищах под лепными изображениями бычьих голов были обнаружены черепа. Эти стенные росписи свидетельствуют о существовании не только практики экскарнации (намеренного отделения плоти от костей), но и связанной с ней веры в то, что умерших поглощает Богиня. Регенерационные ритуалы проходили в храмах, украшенных рельефными или рисованными изображениями Богини-роженицы и бычьих голов.

Любопытно, что, изучая головы грифов на стенах храмов Чатал-Хююка, Джеймс Мелларт обнаружил, что рельефные изображения женских грудей - символы пропитания и регенерации - закрывали символы смерти - черепа грифов и нижние челюсти кабанов. Не исключено, что таким образом была выражена идея неизбежности цикла "обратного поглощения" первородной сущностью, которая порождает и питает все живое.

Во многих святилищах Чатал-Хююка были обнаружены скульптурные изображения бычьих голов и стенные фрески с большими быками и букраниями. Конечно, необходимо пояснить, как эти образы связаны с идеей регенерации и почему именно под ними находят человеческие черепа. Как уже говорилось, символический смысл букраний был угадан художницей Д.Кэмерон, которая заметила, что бычья голова имеет сходство с маткой, а рога - с фаллопиевыми трубами.

Это проливает некоторый свет на характер и связи между образом быка и Богини возрождения. Голова или череп быка были символом регенерации на Ближнем Востоке: в этом же качестве они широко использовались древнеевропейским искусством. Не исключено, что это символическое значение закрепилось за ними в эпоху палеолита, когда экскарнация человеческих останков была общепринятой практикой*. Обнажение органов человеческого тела давало возможность заметить это сходство. Все прочие символические фигуры из святилищ Чатал-Хююка, которые так или иначе связаны с Богиней и с бычьими головами, нацелены на стимуляцию жизненной энергии и регенерации: это треугольники, двойные треугольники, соты, куколки и бабочки, вульвы и фаллосы, кисти и отпечатки рук, растения и животные, влага жизни и околоплодные воды. Само количество святилищ, фресок и рельефов свидетельствует о постоянной заботе о поддержании преемственности бытия.

[Tamari-ch.]

საინტერესო პარალელები ანატოლიურ ცივილიზაციებსა და ქართულ კულტურას შორის.


Couronne or (Alacahöyük, 2ème moitié du IIIème millénaire av JC)
ალაკაჰუიუკში დაპოვნი დიადემა, რომელზეც დამახასიათებელია ჩუქურთმაა
3000 წელი ჩვ - წ აღმდე.



The Hattian Sun Disc at Ankara Museum of Anatolian Civilizations
ხათური კულტურა - მზის დისკოს გამოსახულება
ძვ წ - აღ- ის 2000 წელი



დედაბოძი ახალგორის მუზეომიდან -
ზუსტად ისეთივე სიმბოლოებით (მზის) და ჩუქურთმებით -
როგორიც იყო 5 000 წლის წინ ანატოლიაში.

[Tamari-ch.]

კიდევ ერთი უძველესი დასახლება ანატოლიაში -

ჰაჯილარი
Hacilar


Изометрический план укрепленного поселения Хаджилар около 5400–5250 гг. до н. э. (д —двор; з — зернохранилище; к — караульное помещение; м — керамическая мастерская; в — колодец; с — святилище)




ეს არის გათხრების შედეგად ნაპოვნი ეს ნეოლითური "ქალაქი" რომელიც თარიღდება
7000 - 5000 წლით ჩვ წ - აღმდე.
ანუ უძველესი ნამოსახლარები 9000 წლისაა
და შედარებით ახალი კი 7 000 წლის.
როგორც ვხედავთ ამ დასახლებაში უკვე არის სახელოსნო - კერამიკული ნაკეთობებისათვის.
ჰაჯილარის კერამიკა განსაკუთრებულია


გათხრებმა აჩვენა, რომ ადამიანები რამოდენიმეჯერ ტოვებდნენ და შემდეგ ისევ უბრუნდებოდნენ ხოლმე ამ დასახლებას.
შემდეგ ამ ადგილას წარმოიქმნდა ბორცვი - თეფე
რომელიც 1956 წელს აღმოაჩინა და გათხარა არქეოლოგმა ჯეიმს მელარტმა
გათხრები 1960 წლამდე გაგრძელდა.

[Tamari-ch.]

ეს ჰაჯილარის მაკეტ - რეკონტრუქციაა


და იქ ნაპოვნი კერამიკული ნივთები










ისევე როგორც ჩათალ ჰუიუკში -
ჰაჯილარშიც იყო გავრცელებული დედა ღვთაების კულტი