’’სამარგალო გვალო შხვა რე’’ ანუ ჩემი ’’ოდაბადე’’

[lali]

გზასთან დაკავშირებით კიდევ მინდოდა დამემატებინა

იცით კიდევ რა იციან იქაურმა სარეისო ტაქსის მძღოლებმა

კაცი რომ ეტყვის, ჯიმა, ბარგი მაქ და აგერ ორ ნაბიჯში გამიყვანეო, გაგიყვანს.
თუნდაც ეს ორი ნაბიჯი ორი კილომეტრი იყოს ცენტრალური გზიდან გადასახვევი.

თან, ყველაზე საინტერესო ისაა, რომ არც მგზავრები იჭმუხნიან შუბლს - გზა გაგვიგრძელდაო და არც მძღოლი. ერთმაც და მეორემაც იცის, რომ ეს ადამიანი ან მოკეთეა, ან მოკეთის მეზობელი და უხერხულია კაცს ასე მცირედზე უარი უთხრა.



ისე, მეგრელებს სულ დაგვცინიან - ყველანი ერთმანეთის ნათესავები ხართო

ასეა ეს და ვერაფერს ვიზამთ

[lali]

ვანო

მეც იმას ვამბობდი, არა ვართ მეგრელები ცუდი ხალხი


რაღაც შინაგანი ხმა მეუბნება, მეორედაც მოგიწევს სამეგრელოში ჩასვლა

[lali]

გზა... ხო!

გავაგრძელებ, მით უფრო რომ გულს ასე თბილად ელამუნება ეს მოგონება


ჰო და, აი უკვე თითქმის სოფელში ვარ. დარჩა სულ რამოდენიმე გორაკი ზედ შეფენილი თეთრი ქვის შარათი, სახლი ერთი ხელის გაწვდენაზეა.

მოკლეზე რომ გადაჭრა, ათ წუთში მიხვალ. მაგრამ გაგიჭირდება, ესე მხოლოდ მამაჩემის თხის ჯოგს შეუძლია გადაირბინოს და ერთ წუთში სახლში მშვიდობიანად მივიდეს ( თუ მგელმა ან ტურამ არ შეჭამა
, ოღონდ ასე მარტო მკაცრ ზამთარში ხდება )



გზა სახლამდე ნახევარი საათი გრძელდება, თუ აუცილებლად ფეხით გინდა გაიარო და შეეხო წვიმისაგან გაკრიალებულ სოფლის გზის თეთრ ქვებს. თითქოს არც გადაუადგილებიათ და მთელი წელი შენ გელოდებოდნენ, ეგებ ისევ დაგვადგან ფეხიო.

(ამისი შეგრძნება , უნებურად მარადიულობაზე დაგაფიქრებს. ეს ისე გადახვევა... )


...უკვე სახლიც ჩანს, ცოტაც და... მაგრამ ხანდახან კუკუმალობანას გეთამაშება გორაკებს მიღმა.
აი, პატარა ’’ისკიას’’ გადაკვეთ ( ეხლაა პატარა ღელე, თორემ გაზაფხულზე ადიდებულს სამანქანო ხიდიც წაუღია ), აივლი აღმართს, წისქვილს ჩაუვლი და ფოსტალიონისა არ იყოს იმ ქართულ კომედიაში - ’’აივლი აღმართს, ჩაივლი დაღმართს, მერე ერთი ორ კილომეტრს გაივლი და იქ კი ყველა მიგასწავლისო ’’

არა მთლად ასეც არ არის

ერთ წუთში მიადგები მშობლიური სახლის თეთრადშეღებილ ჭიშკარს...

’’ქუმორთიო, ნანა? გამახარიო? გახარებულო დოირინუდას...’’

(ჩამოხვედი, შვილო? გამახარე? გახარებული ყოფილიყავიო )

შემომძახებს ჭიშკარსმოყურადებული ბებია...

სახლში ვარ...

ვიცი, ტაბლაზე ახლადამოყვანილი ჭყინტი ყველი და ’’თხომუს’’ ფოთლებში გამომცხვარი მჭადი მელოდება ...

[ნინი_85]

lali

რა გემრიელად წერ, ნერწყვი მომადგა...

[doctor ako]

ნინი_85

რა გემრიელად წერ, ნერწყვი მომადგა...

ზუსტად ასეა და სამეგრელოში "გაქცევა" მომინდა...

[doctor ako]

lali

გულში ჩამწვდომია, დროის ბარიერს გადალახავ და წარსულს, აწმყოს და მომავალს აერთიანებს... ისე გადმოცემთ

ათი წელია თბილისში ვარ,მაინც ვერ შევეჩვიე... რომ ვიტყვი ზოგჯერ: იქაურ ქვასაც ვეფერები-უკვირთ...

ეს რომ წავიკითხე,"დროის მანქანით" ბავშვობაში დავბრუნდი,თავი სოფელში მეგონა...ბაბუას ენგურზე დაჭერილი თევზები, ფაცხაში როგორ ზელავს ელარჯს ბებია,ბიძაშვილებთან ერთად ცხენებზე ჯირითი...

დრო გადის დამიბერდა ბაბუაც და ბებიაც,გული კი ისევ ახალგაზრდა აქვთ.

ბაბუას წამალი შრომაა,წითელი ღვინო და ჭაჭა. 85 წლის არის და წნევა,გული,ავადმყოფობა "არ იცის",ზოგჯერ თუ გაცივდება.
სოფლიდან ქალაქში ველოსიპედით დადის,ზამთარში "გეჩაზე" თევზსაც იჭერს,კაჟივით არის...


(წერა არ მიყვარს და არც გამომდის,იმდენი რამ მიტრიალებს გულში ახლა "იქ ვარ")

[ARCHILI]

doctor ako

ბებოს და ბაბუს მოკითხვა ჩვენგან... ჩემი დიდი ბაბუა 99 წლის გარდაიცვალა, ეგ თაობა რკინისაა და ვისაც შემორჩენილი ჰყავს, ღმერთმა დიდხანს გიცოცხლოთ...

მე არცერთი აღარ მყავს სამწუხაროდ... ბოლო წლებში მათ მაგივრობას, ქვალონში ჩემი ძმაკაცის ბებია-ბაბუა მიწევდა, იქაური ბაბუა შარშან გარდაიცვალა და ახლა იქაური ბებოღა დამრჩა...

საერთოდ. მე, მართალი ვთქვა დეკორატიულ მეგრელს მეძახის ყველა... აბა, რანაირი მეგრელი შენ ხარო... ჩემმა მასპინძელმა მეგრელებმა მითხრეს ერთხელ, სანდრამ ისწავლა რულიოვსმა მეგრული და შენ რით ვერ ისწავლეო...



მაგრამ... ქართული ენის ამ შესანიშნავი დიალექტის შესწავლა მაინც ვერ მოვახერხე...

ხშირად, სამეგრელოში ყოფნის დროს, მიფიქრია, აი, ასევ ვიგრძნობდი თავს ჩინეთში რომაღმოვჩნდე-თქო...

ერთი კია, მეგრელებს ცოტა ზედმეტად უყვართ მშობლიურ დიალექტზე ლაპარაკი და რომ ჩავალ, მერე ყოველ წამს ერთმანეთს ახსენებენ ხოლმე, აბა, აბა... სტუმრის გასაეგბადაც ილაპარაკეო...



სამეგრელოს ნებისმიერ სოფელში ერთ ოჯახში ჩასული სტუმარი - ყველას სტუმრად ითვლება და მიდის გადაპატიჟება-გადმოპატიჟება...

მახსოვს, ერთ ოჯახში, სადაც ძალიან ღარიბად ცხოვრობდნენ, სულ 7 თუ 8 ვარიკა ჰყავდათ, მაგრამ მე, როგორც სტუმარი, მაინც განსაკუთრებულად მიმიღეს და 2 ვარიკა დამიკლეს, რომ ვნახე ეს ამბავი, თავდაპირველად კი შემრცხვა, ასე მეგონა რაღაცა წავართვი იმ ხალხს, მაგრამ კარგად შემწვარი ტაბაკა რომ დავინახე მეგრული ტყემლით, ღომითა და ტყემლის არყით, იმ წამსვე დამავიწყდა სიტრცხვილის გრძნობა

ლალი, მოკლედ... შენმა თემამ ყველას მოგონებები აღგვიძრა, თან თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ჩვენში (მეგრელებში) პაწა სეპარატისტული მიდრეკილებებიც შეინიშნება ხოლმე, მთლად განსაკუთრერბული კუთხური წარმოშობის მაგრძნობინა თავი (ესეც სეპარატიზმის დაბადება )

კიდევ ბევრი რაღაც მახსენდება და ალბათ იმასაც გავიხსენებ...

ცუდია, რომ საკუთარი ბებია-ბაბუა იქ არ მყავდა და სოფლეი არ მქონია არასდროს, რომ იქ ჩასულს ბებია-ბაბუობის განსაკუთრებული მადლი მეგრძნო...

სამაგიეროდ, ასაკში მაინც ხომ მოვახერხე... კიდევ მეტიც, ძალიან მინდა იქ ჩასვლა, სადაც ჩემი ბაბუის ბაბუა ცხოვრობდა - აბაშაში და სადაც ჩემი ნათესავები ცხოვრობენ, მაგრამ არავის ვიცნობ... მაგრამ მიზეზს ვერ ვპოულობ, რა პონტში წავიდე და ვისთან...

აქ (კარავში) თემაც კი წამოვიწყე "მეგრული ტური ( http://www.karavi.ge/viewtopic.php?t=2395&start=0 ): რომ ეგებ კარვული გასვლით მოვხვდე-თქო იქ, მაგრამ...

ჯერ ვერაფერი გავახერხე...

[doctor ako]

ARCHIL_i

გაიხარე,მადლობა.

ჰო, ასეთი ვართ ქართველები-მეგრელები...

მეგრული დიალექტი რომ არა არის დღეს "წესიერი" მეცნიერები ამაზე არ დაობენ,მეც ამ აზრე ვარ.თქვენ არ გაკრიტიკებთ.ასე ვფიქრობ.

უძველესი ქართული ენა -პროტოქართული ანუ კოლხური ენა იყო საერთო,მისგან შემდგომ სამება მივიღეთ : მეგრულ-ლაზური,სვანური და დღევანდელი სახელმწიფო ენა.

აკაკი წერეთელმა თქვა: მეგრული (ენა) სალაროა საიდანაც უნდა ამოვკრიფოთ მარგალიტები და გავამდიდროთ დღევანდელი ქართული,რომელშიც სპარსული და უცხო სიტყვებია შემოსული და ყურს ცუდად ხვდებაო... დაახლოებით ასეთი შინაარსის სიტყვებია. ეს წერლი აკაკის თუ ვნახე დავდევ.როგორც გავიგე სხვებისგან არც შანიძეს, არც ყაუყჩიშვილს და სხვებს არსად უთქვამთ რომ მეგრული დიალექტია.
ქართული ენა სამებაა.


თუ მოახერხებ აუცილებლად ჩადი აბაშაში, ლაშქრობის გარეშეც,ფესვების გარეშე ყოველთვის "ნაკლულნი" ვართ, გასახმობად განწირულნი.
(მეც ჩემი ოდაბადე-ფესვებიდან,სულ სამია,დიდი ბაბუის ნასახლარზე მომავალში ვაპირებ წასვლას) შენიანებს რომ დაინახავ გული სხვანაირად ფეთქავს, საოცარი გრძნობა გეუფლება.

ხის სიმაღლე მიწიდან კი არა ფესვებიდან იზომებაო-სრული ჭეშმარიტებაა.

[ARCHILI]

doctor ako


მეგრული ენა არასოდეს ყოფილა და არც იქნება, რადგან იგი ჩვეულებრივი ქართულის ერთ-ერთი განშტოება - დიალექტია;

მე მესმის მეგრული პატივმოყვარეობა ჯიში მაქვს ისეთი, საკუთარი სისხლი ვერაფერს გამომაპარებს... და ისიც მესმის, რომ მეგრელ კაცს განსაკუთრებით აწუხებს ხოლმე დანარჩენ ქართველზე ზემოდან გადმოხედვის სურვილი მეც ეგრე ვარ სულ... ყველა დანარჩენს იმას ვაყვედრი, მე მეგრელი ვარ და თქვენ არა თქო ვირებ რა მეგრელობას როგორც უპირატესობას...

სწორედ ამიტომ ვახსენე ზემოთ, მეგრელები ცოტას წავუსეპარატისტებთ მეთქი, ყველაზე წესიერ მეგრელსაც კი ერთსაც ვერ ნახავ ისეთს, პატარა სეპარატისტი რომ არ ეჯდეს ტვინ-გულში...

მაგრამ... ამ დიალექტს ზოგი რატომ ინდომებთ ენის სტატუსი მისცეთ, მაინც ვერ გავიგე... ენა ერთია ცვენს სამშობლოში და მას ქართული ჰქვია - დანარჩენი ჩვენუ კუთხური მეტყველებებია, მეგრულის ქართული უფრო დამოუკიდებელია და ძნელია საერთო ბევრი უპოვნო ფუძე ქართულში...

მაგრამ.... აბა... დააკვირდით, გურულ დიალექტს - იქაც იმდენს იპოვით მსგავს, კარგ კონცენტრირებულ გურულს რომ ველაპარაკები, ნახევარი არ მესმოდა... ასევე ამოხევეებიც და ა.შ. ძალიან ბევრი, თუ მათაც "ენებს: უქოდებთ, დავრჩენილვართ ქართულის გარეშე და ეგ არის...

ამიტომ... ჩემო კეთილო და სისხლ-ხორცო ძმაო, მესმის შენი და ჩემი - ჩვენი მეგრული პატივმოყვარეობა, მაგრამ ამ ჩვენს საერთო პატივმოყვარეობას ხომ არ გადავაყოლებთ ჩვენს ძვირფასსა და მშობლიურ ქართულს?..

ცხადია, დამეთანხმები, რომ არა... და გრეც არის ნამდვილად... იმისათვის კი არ გვაქვს ეს ქვეყანა, ერთ ქართულში კიდევ რაღაცეები დავყოთ, როგორც თანაბარი სტატუსის მქონე ანუ დიალექტები, როგორც ჩვენი მშობლიური ენის სტატუსის მქონე... ხომ გახსოვს გამოთქმა: "ეშმაკი ჰყოფს, უფალი კი აერთიანებსო"...

ამიტომ... ნუ ვიკამათებთ იმაზე, რომ მეგრული ჩვეულებრივი დიალექტია, უბრალოდ ძალზე განსაკუთრებული, დახვეწილი და საინტერესოდ შემორჩენილი ქართული...

პატივისცემით, არჩილი

[ARCHILI]

აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, მსურს წარმოგიდგინოთ თქვენი მონა-მორჩილის კვლევითი პულიკაცია, რომელიც ერთ-ერთ სამეცნიერო ჟურნალშიც გამოქვეყნდა და სპეციალურ შეხვედრებზე იქნა გატანილი:

.....................................................................................................
By Archil Gamzardia




მეგრულ-სვანური ესკიზები ანუ ცოტა რამ ორი დედა ენის თეორიის შესახებ

==============================================================

სახელი _ არჩილი
გვარი _ გამზარდია
ეროვნება _ ქართველი
დედა ენა _ ქართული

ასე იყო დღემდე...
ყოველ შემთხვევაში, ჩვენ ყველას ასე გვეგონა...
ბოლო პერიოდში, მეცნიერების გარკვეულმა ნაწილმა კვლავ დაიწყო მსჯელობა და კამათი მეგრული და სვანური ენაკავების, მეტყველებების, კილოების სტატუსის შესახებ. ცხადია, მეც დავინტერესდი ამ ამბით, რადგან სახუმარო საქმედ არ მეჩვენება არც ერთი საკითხი, რაც ჩემს ეროვნულ თუ კუთხურ წარმოშობას შეეხება. მეცნიერული კვლევა-ძიებაში ჩართვა, მართალია, სოციოლინგვისტთა პრეროგატივაა, თუმცა, ნებისმიერ ჩვენგანს პროცესებში პროფესიული და მოქალაქეობრივი დაინტერესებისა და ჩართვის უფლებასაც (რაც, ვალდებულებაც კი არის) ვერავინ წაგვართმევს.

ჩემი ინტერესი, უპირველეს ყოვლისა, საკუთარი იდენტიფიკაცია გახდა და მეც ამ საკითხს, როგორც საზოგადოებრივი ურთიერთობების სპეციალისტი _ პროფესიულად და როგორც ამ ქვეყნის შვილი _ მოქალაქეობრივად მივუდექი. მოვიძიე “ამბის” ატეხვის ისტორია, შესაბამის მხარეთა პოზიციები, სხვა დოკუმენტური მასალები და თავი, უნებლიედ, “ჟურნალისტ-გამომძიებლის” რანგში ამოვყავი.

[ARCHILI]

1. “იყო და არა იყო რა...”

იყო და არა იყო რა... იყო ჩვენი საქართველო, თავის კუთხეებით, კულტურით, ისტორიით, თავისი რწმენითა და თავისი ენით... ისტორიის მანძილზე ჩვენი ქვეყანა არაერთხელ რომ გამხდარა შინაური თუ გარეული მტრის თავდასხმის ობიექტად, ეს ისედაც ყველამ ვიცით; ციხე რომ ძირითადად შიგნიდან ტყდებოდა, ესეც ცნობილი და არაერთხელ გაგონილი ამბავია; მტრობა რომ მრავალნაირად არის შესაძლებელი, არც ამის დასკვნა იქნება ჩემი მხრიდან აღმოჩენა; აი, ჩვენი, ქართველობის საკითხი კი, გულწრფელად ვთქვა, არ მეგონა, საერთოდ თუ გახდებოდა როდესმე მსჯელობის საგანი, თუმცა... როგორც ჩანს, ასეთი რამეც ხდება ხოლმე.

საზოგადოდ, უნდა ითქვას ისიც, რომ ზოგიერთი თანამედროვე მოღვაწე არა მხოლოდ ეროვნულ საკითხებს განიხილავს “ორიგინალურად” და შეიძლება ითქვას, მეტისმეტად უცნაურადაც, უფრო მეტიც, ასეთი ტიპის მკვლევარები კიდევ უფრო შორს მიდიან და საკითხებს მეტად “გლობალურადაც” სვამენ. მაგალითისათვის, ზოგიერთი მეცნიერი იმის გარკვევასაც კი ცდილობს, თავად დედამიწელები რომელი პლანეტის (გალაკტიკის) წარმომადგენელთა შთამომავლები შეიძლება იყვნენ.

ბოლო პერიოდში არაერთი პუბლიკაცია და დოკუმენტური ფილმია მომზადებული იმის შესახებ, თუ რამდენად რეალური შეიძლება იყოს “თეორიები” ჩვენი უცხოპლანეტური წარმოშობის შესახებ. ერთ-ერთ ასეთ მცდელობაში, ისიც იყო განცხადებული, არ გაგიკვირდეთ, თუ თქვენს გვერდით ადამიანები კი არა უცხოპლანეტელები ცხოვრობენო. უფრო მეტიც, ამავე ვარაუდში მკვლევარ-მეცნიერები იმასაც აცხადებენ, არც იმაზე გაოცდეთ, თუ თქვენვე აღმოჩნდით უცხოპლანეტელიო.

მონაყოლი ანეკდოტი არ გეგონოთ და არც გაიკვირვოთ. დღესდღეობით, მსოფლიოშო არაერთი მილიონი იხარჯება საიმისოდ, რომ ადამიანებში გაუცხოება ფართო პროფილით გამოიწვონ. იმავე პროფილის მესვეურები, ხშირად, მცირე ქვეყნებსაც მიადგებიან ხოლმე, აფინანსებენ-რა მათში წამყვან სპეციალისტებსა და წარმომადგენლებს ისეთი თეორიებისა და მეცნიერული დასკვნების წარმოსადგენად, რაც ამა თუ იმ ერს, ხალხს საკუთარ თავთან, საკუთარ ხალხთან, საკუთარ ერთან გააუცხოებენ. შესაბამისი კვლევა-ძიების მიზნები რთული წარმოსადგენი არ იქნება.

აღნიშნული თეორიები ზოგჯერ ფრიად პოპულარული და აღიარებულლიც ხდება, თუმცა, საბედნიეროდ, გავრცელებისა და მხარდაჭერის სათანადო არეალს ისინი ჯერჯერობით ვერ აღწევს. ამდენად, მეც სანამ თავადაც საკუთარ თავზე ანტენების მოძიებას დავიწყებდე და საკუთარი წარმოშობის ინტერგალაკტიკური ვერსიები დამაფიქრებდეს, ამ ეტაპზე მის მსგავსად შექმნილ საკითხს, ეროვნულ-კუთხური წარმოშობისა და დედა ენის გარკვევას შევეცდები.

ბოლო ხანს უკვე აქტიურად დაიწყეს მსჯელობა იმის შესახებ, რომ საბჭოური რეჟიმის შემდგომაც კი ხდება მცდელობა ქართული ეროვნული შეგნება განცალკევებულ თემობრივ-ტომობრივ შეგნებამდე დაიყვანონ. ისტორიამ, ცხადია, შემოგვინახა ის ფურცლები, როდესაც რუსული ბატონობის პერიოდში არაერთხელ შეეცადნენ ქართველი ერის დიფერენცირებას. მაგალითად, ცნობილია შემთხვევა, როდესაც რუსულმა მმართველობამ ლამის იყო და დამწერლობა “შეუქმნა” სვანებსა და მეგრელებს, შემდეგ იყო და მღვდელმსახურება კინაღამ აღავლენინეს “სვანურ და მეგრულ ენებზე” ა.შ. და ა.შ. ასეთ პოლიტიკას ჩვენში თავისი წარმომადგენლებიც ჰყავდა, თუმცამ მათი ძალისხმევის მიუხედავად, საბედნიეროდ, ლოგიკური წარუმატებელი შედეგები მოჰყვა და მცდელობები დღემდე მხოლოდ მცდელობებად დარჩა.

როგორც წესი, სტრატეგიული გეგმის თვისობრივობა ითვალისწინებს, რომ პირველადი ან ეტაპობრივი წარუმატებლობის შემთხვევაში, ყოველ გარკვეულ პერიოდში განახლებული თვისობრივი მიდგომებით ხელახალი, გეგმის ასე ვთქვათ “B” სრატეგიის შემუშავება მოხდეს. ამის შემდეგ, კვლავ გრძელდება განახლებული მცდელობები და მუშაობა შესაბამის შედეგამდე. ამგვარი გეგმების მიმართულება, ჩვეულებრივ, საზოგადოების შესაბამის ფენებსა და შესაბამისი მიმართულებით ვრცელდება.

ამ მიზნით წარმოდგენილი დარგობრივი სპეციალისტები, უპირველეს ყოვლისა, თავადვე იწყებენ ხმაურს, რომ მათი ინტერესები მხოლოდ პროფესიულია და არაფერი საერთო არ აქვთ პოლიტიკასთან. ამის დასტურის საიმიჯო მახასიათებლის მოპოვების შემდეგ კი ისინი სწორედ რომ ახორციელებენ დაკვეთილ პოლიტიკას.

[ARCHILI]

ასეთი სპეციალისტები, ხშირად საზოგადოების ყველაზე დამსახურებული და საპატიო წრეებიდან გამოდიან, ქმნიან რა საფუძვლებს თავიანთი პროფესიული მიმართულებებით. ამ ეტაპის შემდგომ უკვე ვრცელდება შესაბამისი პოლიტიკის სტრატეგიული გეგმის განხორციელება, ისე რომ უპირველეს ყოვლისა, სწორედ აღნიშნული წარმომადგენლები (საზოგადოებისათვის ცნობილი პირები, მეცნიერები, მკვლევარები, დარგობრივი სპეციალისტები) გაიძახიან, ჩვენს საქმიანობას არაფერი საერთო პოლიტიკასთან არ აქვსო.

ხშირად ისეც ხდება, რომ თავის მოწინააღმდეგეებს სწორედ ისინი უწოდებენ პოლიტიკიდან მეცნიერებაში აღრეულებს და ა.შ. ეს მეთოდი ფრიად გავრცელებულია პროპაგანდისტურ ტექნოლოგიებში, მეთოდის მიზანია მიმბაძველებთან არევა და ის გამოიყენება დისკრედიტაციისათვის, როდესაც დამნაშავეები, გრნობენ რა ჩავარდნას, პირველები იწყებენ ყვირილს და ხალხის რისხვას სხვა მხარეს მიმართავენ. ამ მეთოდს წარმატებით იყენებენ როგორც სახელმწიფო ადმინისტრაციული უწყებები, ასევე გარკვეული პოლიტიკის გამტარებელი არასახელისუფლებო ინსტიტუტები (სამეცნიერო საზოგადოების შერჩეული წარმომადგენლები, სპორტის, კულტურისა და შემოქმედებითი სფეროს გარკვეული წარმომადგენლები და ა.შ.); როგორც წესი, საზოგადოების დეზორიენტაცია მათი მეშვეობით ხდება.

ცხადია, ის მიდგომა, რომ არასახელისუფლებო საზოგადოებრივი ინსტიტუტებს პოლიტიკასთან საერთო არაფერი შეიძლება ჰქონდეთ, უკვე დიდი ხანია მოძველდა. დღევანდელ ეპოქაში უკვე ყველა შეთანხმდა იმაზე, რომ პოლიტიკის საგანი სწორედაც ყველაფერია, მათ შორის რელიგიაც კი, კულტურასა და მეცნიერებაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ. ასე, რომ... შესაბამისი სფეროს წარმომადგენელი, თუ კი იტყვის, რომელიმე დარგზე, რას ამბობთ, ბატონო ჩემო, რა პოლიტიკა, რის პოლიტიკა, ჩვენ მხოლოდ წმინდად კულტურაზე თუ მეცნიერებაზე ვმსჯელობთო, არცერთი წამით არ დაიჯეროთ: თანამედროვე საზოგადოებრივი ურთიერთობების ტექნოლოგებსა და პოლიტიკური მარკეტინგის სპეციალისტებს იმისთვის არ უშრომიათ ამდენი, რომ ეს შესანიშნავი საშუალებები (კულტურა, რელიგია, მეცნიერება, ხელოვნება და ა.შ.) ხელიდან გაუშვან და სხვადასხვა პოლიტიკური გავლენის რეზერვად არ გამოიყენონ.

რეალურად პოლიტიკური მიზნების საზოგადოებისათვის წმინდა სამეცნიერო მსჯელობებად გასაღებაც (ანუ გამოთქმა, მეცნიერება პოლიტიკის გარეშე, კულტურა პოლიტიკის გარეშე, სპორტი პოლიტიკის გარეშე და ა.შ.) ასევე პროპაგანდისტული ტექნოლოგიების ნაწილია. პროპაგანდისათვის, ისევე, როგორც სხვა ნებისმიერი სახის მანიპულაციისათვის, მთავარ ამოცანას წარმოადგენს ადამიანის ცნობიერების ფსიქოლოგიური წინააღმდეგობის ლიკვიდირება. იგულისხმება ნებისმიერი საშუალება, რომელიც შეტყობინების მიმართ ინტერესს აღვივებს და ამავდროულად თავისი ინტერესების შესაბამისად ტრანსფორმირებას უწევს მთავარ აზრს, ბლოკავს რა მის კრიტიკულ აღქმას.

მსგავსი სტანდარტული მოდელებისა და ტექნოლოგიებით მიმდინარეობს ამჟამად ჩვენში მიზანმიმართული პოლიტიკა ე.წ. “ენათა და ეთნიკურ ჯგუფთა” სტატუსებთან დაკავშირებით. ხსენებული პოლიტიკა, როგორც მომგებიანი სტრატეგია, არა პირდაპირ პოლიტიკურ, არამედ სხვა საზოგადოებრივ ასპარეზზე ხდება, კერძოდ, პოლიტიკის მიზანი სამეცნიერო შეფუთვით ხორციელდება.

[ARCHILI]

2. “მშობლიური და მეორეხარისხოვანი ენების ამომცნობი კითხვარი”

“საინტერესო” შემთხვევა მოხდა რამდენიმე ხნის წინ საქართველოს ერთ-ერთ რეგიონში. გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, გარკვეულ მეცნიერთა ჯგუფის ინიციატივითა და უცხოური დაფინანსებით (მათ ვინაობას ქვემოთ შეიტყობთ), დასავლეთ საქართველოს სამეგრელოს რეგიონში კვლევითი სამუშაოები ჩატარდა, ე.წ. “კითხვარი ქართველურ ენებზე მოლაპარაკეთათვის”.

მეცნიერთა ერთი ჯგუფის განცხადებით, მოცემულ კითხვარში ერთმანეთთან დაპირისპირებულია საერთო ქართული და ადგილობრივი კუთხური ცნობიერება და ერთ სიბრტყეზეა მოცემული სახელმწიფო, სალიტერატურო, საეკლესიო ენა _ ქართული და ქართველური კილო-კავები. მეცნიერთა ამ ნაწილის პოზიციაა, რომ ქართველთა სამწიგნობრო ენა დაეფუძნა საერთო ქარველურ ენას და არა რომელიმე ერთ კონკრეტულ ქართულ კილოს. შესაბამისად, ქართველთა საერთო ენასთან (დედა ენასთან) მიმართებაში, ქართველთა ყველა სხვა ზეპირი სამეტყველო ერთეული კუთხურ კილოდ განიხილება.

ხსენებული შეხედულების საწინააღმდეგოდ, მეცნიერთა სხვა ჯგუფი ქართველურ კილოებს ენებად განიხილავს, მათ მფლობელებს კი _ შესაბამისად ენობრივ თუ ეთნიკურ უმცირესობად.

სხვა მასალებს შორის, მე მოვიძიე ხსენებული “კითხვარი”, რომელიც, როგორც თავდაპირველად ვივარაუდე, ჩემთვისაც უნდა ყოფილიყო განკუთვნილი. ანკეტის სახელწოდებაა: “კითხვარი ქართველურ ენებზე მოლაპარაკეთათვის”. როგორც შევიტყვე, ეს “კითხვა” თურმე ნებისმიერი მეგრელისა თუ სვანისათვის კი არ არის განკუთვნილი, არამედ მხოლოდ “ჭეშმარიტი” მეგრელებისა და “ჭეშმარიტი” სვანებისათვის.
“ჭეშმარიტ მეგრელობასა” თუ “ჭეშმარიტ სვანობასთან დაკავშირებით”, იგულისხმება, რომ მაგალითად, თბილისში, ქუთაისში, თელავში ან სადმე სხვაგან მცხოვრები მეგრელი არ არის საინტერესო გამოკითხვის ჩამტარებლებისათვის, დგება საკითხი, საერთო მეგრული კუთხურობიდან გამოიყოს კითხვარისათვის “საჭირო” (“ჭეშმარიტი”) მეგრელები. კერძოდ, კითხვარის შინაარსის მიხედვით, ჩანს, მათთვის მნიშვნელოვანი მხოლოდ შუაგულ სამეგრელოში მცხოვრები მეგრელები თუ იქნებიან (ოდნავ ქვემოთ იხილავთ, თუ რატომ...);

კითხვარის პირველივე ნაწილი აგებულია ამგვარად: ანკეტის შემვსების ეროვნება, მისი დედის, მამის, მეუღლის, ბებიებისა და ბაბუების ეროვნება და ა.შ. უცბად, ამ შეკითხვების ქვემოთ ასეთი შეკითხვებია: “რომელ ენაზე/ენებზე მეტყველებთ? როგორ მეტყველებთ ამ ენებზე?” და ა.შ. მეტი თვალსაჩინოებისათვის მე ავიღებ რომელიმე ჩემი ბიძაშვილის მონაცემებს და შევეცდები დავხატო სურათი, თუ რა არის ამ და მსგავსი კითხვარების ნამდვილი მიზანი.

ცნობისათვის, საანკეტო კითხვარი ისეა შედგენილი, რომ ნაღმი ნებისმიერი პასუხის შემთხვევისათვის წინასწარვეა დამონტაჟებული, რასაც ოდნავ ქვემოთ თავადვე იხილავთ.
ენობრივ საკითხებზე, რომლებიც ასევე დეტალურად არის გამოხატული, წესით პასუხად მხოლოდ ორი ვარიანტი უნდა ჰქონდეს: მშობლიური და უცხოური, თუმცა, აქ, ბოდიში, ვარიანტებია: ქართული, მეგრული, სვანური და ა.შ.

აი, ჩემმა ბიძაშვილმა, კი, რომელიც შუაგულ სამეგრელოში ცხოვრობს (სადაც განსაკუთრებით არის კონცენტრირებული კუთხური ნიშან-თვისებები), ანკეტაში შესაძლოა აღნიშნოს, რომ თავად მეტყველებს მეგრულ “ენაზე”(!), ისევე, როგორც მის გარშემო მყოფი ადამიანები, რომ ამ “ენაზე” დაიწყო ლაპარაკი და ა.შ.
შესაბამისად, ჩემი ბიძაშვილის პირად “დოსიეში” უკვე ჩნდება, რომ ეს ადამიანი, რომელიც სამეგრელოში დაიბადა, ენა მეგრულად “აიდგა”, რომელსაც მშობლები, ბებიები და ბაბუები ასევე მეგრელები ჰყავს, რომლის გარშემოც მეგრულად ლაპარაკობენ და ა.შ. მითითებული აქვს ეროვნებაში, რომ ქართველია. ანუ შეკითხვათაA შესაბამის სვეტში, ქართველობის დადასტურება მხოლოდ ერთგან ხდება(!!!), აქ კი შეკითხვა-პასუხთა ასეთმა პოლარიზაციამ შესაძლოა ეს ორი პარამეტრი ერთმანეთისადმი არც თუ სრულ შესაბამისობაში გამოაჩინოს.

ამ “კითხვარის” სტრატეგიაც ეს არის!!! მით უმეტეს, რომ თანამედროვე მსოფლიოშიც და ადრეც, ენა მიიჩნეოდა და მიიჩნევა ეროვნულობის მთავარ მარკერად!

[ARCHILI]

გავაგრძელოთ... შემდეგ მოდის უკვე შეკითხვების ისეთი სისტემა, როგორიცაა, მაგალითად, რომელია თქვენთვის მეორე, მესამე, მეოთხე და ა.შ. ენა? ძნელი მისახვედრი არაა, რომ პირი, რომელიც აღნიშნავს, რომ “მეგრულ ენაზე” დაიწყო ლაპარაკი, ქართულს კითხვარის პირობების იძულებით, მხოლოდ მეორე ენად (!) წარადგენს, ესეც უკვე ხაზგასმა ქართულობის მეორეხარისხოვნობის შესახებ (აღარაფერს ვამბობ იმ მუხანათურ სტრატეგიაზე, რაც მეგრულსა და ქართულს ერთ რანგობრივ სიბრტყეში აქცევს და ამასთან, შემვსებს იძულებულს ხდის მათ შორის არჩევანი გააკეთოს, პირველი ანუ ჩემი და მეორე ანუ სხვისი).

მეტიც, აქვეა შეკითხვა, რომელსაც დიფერენცირება უფრო შორს მიჰყავს: “რა სიხშირით ხმარობთ ქართულ ენას? მეგრულ ენას?”, _ ძნელი გამოსაცნობი არ იქნება, რაც შეიძლება მიუთითოს ჩვენმა პერსონაჟმა. ამ სხვაობის კიდევ უფრო წარმოსაჩენად იქვეა შეკითხვა: “რომელ ენაზე ელაპარაკებით მეზობლებს?”, ამას უკვე მოჰყვება სტრატეგიულ დეტალურ შეკითხვათა მთელი სისტემა, თუ რა ენაზე მეტყველებთ ყველაზე კარგად, რა ენაზე ესაუბრებით მამას, დედას, მეუღლეს, შვილებს, ბებია-ბაბუებს, ან თქვენი მეუღლე, ან შვილები სკოლაში შესვლამდე რა “ენაზე” მეტყველებდა და ა.შ. და ა.შ.

მსგავსი ნაღმები ყოველთვის ფეთქდება და ასეთი ნაღმებით არის “დატენილი” მთელი ანკეტა. ერთი სიტყვით, ჩვენი პერსონაჟის მონაცემები აჩვენებს, რომ... ჩემი ბიძაშვილი, რომელიც დაიბადა და ცხოვრობს სამეგრელოში, რომელმაც “ენა” მეგრულად აიდგა და გარშემოც ძირითადად მეგრულად მეტყველებს, ეკლესიაში ქართულად ლოცულობს და ეროვნებით ქართველია, თან არკვევს, სურს თუ არა პრესა და ტელევიზია მეგრულადაც იხილოს და ა.შ. და ა.შ. მართალი ვთქვა, ვშიშობ კიდეც, სრული სახით რომ ვაჩვენო ამ პერსონაჟის მონაცემთა ბაზა, რა დასკვნებიც გამომივა.

თანამედროვე P.R. ტექნოლოგიებში არაერთი ტექნოლოგიაა ცნობილი ე.წ. სოციოლოგიურ და ინტერაქტიულ გამოკითხვებთან დაკავშირებით. ამგვარ გამოკითხვათა ძირითადი არსი არა იმდენად ინფორმაციის შეგროვება ანუ საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვაა, არამედ, საზოგადოებრივი აზრის შექმნას ემსახურება.

მოცემული შემთხვევაც, თავისი პროპაგანდისტული სტრატეგიით, სწორედ საზოგადოებრივი აზრის შექმნას ემსახურება, კერძოდ, ამ კვლევის მიზანია მაქსიმალური განსხვავება გამოჩნდეს საერთო ქართულ და კუთხურ ქართულ ნაწილებს შორის, წარმოჩნდეს თანაბარ სტატუსურ სიბრტყეში “ქართული” და “მეგრული”. ხელოვნურად შექმნან აზრი, რომ ქართულობა მათთვის ხელოვნური, მეორეხარისხოვანია და ა.შ. და ა.შ. ალბათ არ გადავაჭარბებ, თუ ვიტყვი, რომ ეს ანკეტა ტიპური ნაღმია ქართველობისა და ქართულობის წინააღმდეგ.

[ARCHILI]

3. რომელია ჩემი მშობლიური _ დედა ენა?

“ბედის ირონიით”, მე ხელში ჩამივარდა არნ. ჩიქობავას ენათმეცნიერების ინსტიტუტის მიერ 2007 წელს გამოცემული წიგნი “ქართველური ენები და დიალექტები”, რომელიც შეეხება “Volkswagen-stiftung”--ის პროექტის “ენობრივი სიტუაცია თანამედროვე საქართველოში” მასალებსა და მასზე შექმნილ პოლემიკას.
ჩემს მიერ ზემოთ დასმულ შეკითხვაზე “რომელია ჩემი მშობლიური-დედა ენა?”, წიგნში მოცემულია სრულიად “ნათელი” პასუხები მეცნიერთა ამ ნაწილის შეხედულებებზე დაყრდნობით. მეცნიერთა გაკვეულმა ჯგუფმა პრობლემასთან დაკავშირებით სწორედ მოცემულ კრებულში წარმოადგინა თავიანთი დამოკიდებულებები:

 პროფესორი მერაბ ჩუხუა: “... უფრო უარესი ის არის, რომ ჩვენ ძმებს, მეგრელებსა და სვანებს ვუთხრათ: ის, რაზეც შენ მეტყველებ, არ არის შენთვის მშობლიური...” (“ქართველური ენები და დიალექტები”, თბილისი 2007. გვ. 23)

ამ მიმართებამ საკუთარ იდენტიფიკაციასთან მიმართებაში ფრიად დამაფიქრა. ცხადია, რადგანაც თავად ჩემი კუთხური წარმოშობით სამეგრელოდან ვარ, ცხადია, “მეტყველება” ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით მშობლიურია ყველასთვის, კახელისთვის _ კახური მეტყველება, იმერლისათვის _ იმერული, მეგრელისათვის _ მეგრული, გურულისათვის _ გურული, სვანისათვის _ სვანური, მოხევისათვის _ მოხევური და ა.შ.
მეტყველება თავისთავად არ არის “ენობისა” თუ ეთნიკურობის დამამტკიცებელი არგუმენტი, ამას თავად მეცნიერები ადასტურებენ, თუმცა, მათივე წყალობით, ვიპოვე მათებური პასუხი თუ, რას გულისხმობენ “მშობლიური მეტყველების” არსში.

 ჭაბუკი ქირია: “ზანური (მეგრულ-ლაზური) და სვანური არის ქართველთა ენები: მეგრელიც, ლაზიც არის ქართველი და ამ ქართველის ენაა ზანური ენა ქართულთან ერთად, სვანი არის ქართველი და ამ ქართველის ენაა სვანური _ ქართულთან ერთად.” (აღნიშნული წიგნი, გვ.45)

მინდოდა თუ არ მინდოდა, ამ დასკვნამ ერთი უცნაური შეკითხვა გააჩინა: __ რამდენი დედა ენა შეიძლება ჰქონდეს ადამიანს? ხოლო ამ შეკითხვის შედეგად, ცხადია, დაგროვდა შეკითხვათა მთელი ჯგუფი:

__ არსებობს თუ არა ორი დედა ენა?
__ არსებობს თუ არა ორი სამშობლო?
__ არსებობს თუ არა ორი უფალი?

ბუნებრივია, შეკითხვები ფიგურალურია და მათზე პასუხები ყველამ ვიცით, მაგრამ... შემინდეთ, ბატონებო, და როდესაც მეცნიერები (რომელთა აზრიც, როგორც მეცნიერების, ყოველთვის სერიოზულად აღსაქმელია ჩემთვის და დასაფიქრებელი) გვეუბნება, რომ ჩვენ თურმე შეიძლება ორი დედა ენა გვქონდეს, მაპატიეთ, მაგრამ რბილად რომ ვთქვათ, სულ ცოტა, საშიში ხდება, არა და... ხსენებული მეცნიერები სწორედ რომ ამ თვალსაზრისის ჩანერგვას ცდილობენ ჩვენში.

კეთილი, ვთქვათ და არასწორად მივხვდი (არა და ცილისწამება სერიოზული ცოდვაა და არ მაქვს სურვილი, დავიდო), მაშინ ისევ შეკითხვებს მივმართოთ, თუ პატივცემული მეცნიერები არ ცდილობენ ჩამოაყალიბონ თეორია ქართველთა ორი დედა ენის, ორი სამშობლოს და ორი უფალის შესახებ, მაშინ... როგორღა გამოდის, რომ, ამ მეცნიერების მტკიცებით, მეგრული მეტყველება ენაა? ამ შემთხვევაში ხომ დედა ენა არა ქართული, არამედ _ მეგრული აღმოჩნდება, ხოლო, თუ მშობლიური “ენა” _ მეგრულია, ქართულს რაღა სტატუსი ენიჭება?
ამ ორმაგი სტანდარტების შეხედულებებმა (რაც, როგორც წესი, საქართველოს არაკეთილმოსურნეებს ახასიათებთ ჩვენს ქვეყანასთან მიმართებაში) ცოტა არ იყოს დამაბნია, ანდა როგორ არ დამაბნევდა, როდესაც ვიღაც ცდილობს შთამინერგოს, რომ თურმე ჩემი მშობლიური ენა ქართული არ არის. შესაბამისად, თუ ქართული მშობლიური არაა, მაშინ მე უმცირესობაში მოვხვედრილვარ, როგორც მშობლიური ენის, ასევე ეროვნული მიკუთვნებულობის მიხედვით.

ასეთ ადამიანებზე, რაც გინდა საპატიო ტიტულებითა და იმიჯით სარგებლობდნენ საზოგადოებაში, ძნელია მსგავს შემთხვევაში მათ მიმართ ნეგატიური ემოციები შეიკავოს ადამიანმა. საპატიო პირთა მეცნიერული ნააზრევების არ ვიცი, მაგრამ მე, მართალი გითხრათ, მათგან განსხვავებით, ჩემი მოკრძალებული გონებრივი რესურსების პირობებში შეუვალ ჭეშმარიტებად ვცნობ ერთ რამეს, რომ უფალიც ერთია, სამშობლოც და დედა ენაც.

ჩემი მშობლიური ენა ქართულია და მხოლოდ და მხოლოდ ქართული, ხოლო მეგრული ჩემი კუთხური მეტყველებაა, ისევე, როგორც, შესაბამისად, საქართველოს ყველა სხვა შვილისათვის თავის კუთხის მეტყველება, კილო თუ კუთხური ენაკავი.