სეზონის გახსნა პირიქითა ხევსურეთში!

nusa · Post by **nusa** » 10 ივლ 2008, 10:05

caucasica,

დიდი მადლობა ფილმისთვის

და ფოტოსთვისაც

შემოდგომის ხევსურეთი მენატრება...

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 12:02

ლობო

რა საყვარელი ფოტოებია

და რაც მთავარია ახლა უკვე ვიცი ვინ არის მიმინო

ჩემი პატარა + რა საყვარელ კომპოზიციაშია

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 13:26

დავდებ რამდენიმე ფოტოს

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 13:29

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 13:30

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 13:33

ჯნოსი და ციცინო

ლელია და ჩემი პატარა პლიუსი

ციცქა

ბელა და ამირანი

Mta Mkvarebia · Post by **Mta Mkvarebia** » 10 ივლ 2008, 13:35

ცნობები მუცოს შესახებ სხვადასხვა წყაროებიდან, ამიტომ ეს ცნობები ზოგან შეიძლება განმეორდეს:

მუცო, სოფელი დუშეთის რაიონში, მდინარე არდოსტისწყლის (არღუნის მარჯვენა შენაკადი) ხეობაში, ხევსურეთის შემოსასვლელის ისტორიული დარაჯი და დამცველი იყო. სოფელი ზღვის დონიდან 1880 მ, დუშეთიდან 121 კმ-შია.

სოფელში, რომელიც თითქმის გაუკაცრიელდა ერთ საუკუნეზე მეტი ხნის წინ, დაახლოებით 30-მდე შუასაუკუნეების გამაგრებული საყოფაცხოვრებო დანიშნულების სახლია განალგებული ვერტიკალურ ტერასებზე მუცო-ადროთის ხეობის თავზე, ოთხი საბრძოლო დანიშნულების ციხე-კოშკია და რამდენიმე ძველი სტრუქტურის ნანგრევია შემორჩენილი. მისადგომად რთულ სოფელში შენარჩუნებულია ორიგინალური არქიტექტურა და ის პოპულარული ადგილია ტურისტებისა და მთამსვლელებისთვის. ამჟამად საქართველოს ყველაზე სავალალო მდგომარეობაში მყოფ ისტორიულ ძეგლთა სიაშია. 2004 წლიდან საქართველოს მთავრობის ინიციატივით წამოიწყო მუცოს რეაბილიტაციის პროექტი.

ლეგენდის თანახმად სოფლის მკვიდრნი მთავარანგელოზის ბროლისკალოს ხატზე ლოცულობდნენ. ისინი განთქმული მეომრები და მონადირეები იყვნენ და თავს წმინდა დროშათა არმიის მუდმივ წევრებად თვლიდნენ, იცავდნენ რა საუკუნეების განმავლობაში ხატისთვის მოძღვნილ ენით აუწერელ საგანძურს. ლეგენდის თანახმად საგანძური დღესაც დაცულია მაღალ მთებში მუცოს სიახლოვეს რჩეულის მოლოდინში.

მუცო, იგივე მიცუ მდებარეობს პირიქითა ხევსურეთში, მუცო-არდოტის ხეობაში, მდინარე ანდაქისწყლის მარჯვენა ნაპირზე, ზღვის დონიდან 1880 მეტრზე. არავინ იცის და არც არავის ახსოვს, როგორ გაჩნდა ეს სოფელი ხევსურეთში. ის ისეთ მიუდგომელ, კლდოვან მთაზეა განლაგებული, შორიდან ფრიალო კლდეზე შეზრდილი ეგონება ადამიანს. ერთ დროს მუცო დიდი და მჭიდროდ დასახლებული სოფელი ყოფილა, ფიქალის სახლებით ქვებს ერთმანეთზე აწყობდნენ ისე, რომ მათ შორის მზის სხივიც არ ატანდა და რაღაც სასწაულით ყოველგვარი ქვითკირის გარეშე აშენებდნენ. მუცოელნი მთავარანგელოზის ყმები იყვნენ. სოფელს ბროლისკალოს მთავარანგელოზის სახელობის სალოცავი იცავდა, რომელსაც თავისი საგანძურიც ჰქონდა და დროშაც.
ხევსურები ყვებიან, მხოლოდ ორმა კაცმა იცოდა საიდუმლო საგანძურის ადგილსამყოფელი. საგანძურიც და დროშაც მხოლოდ ხევსურთა უდიდეს დღესასწაულზე _ `ათენგენობაზე~ გამოჰქონდათ. ჩამოატარებდნენ მედროშენი ზანზალაკებიან დროშას, მუხლს მოიყრიდნენ მის წინაშე ხატის ყმები, გამორჩეულ საკარგყმოს ლუდით სავსე `ხატის თასებს~ ჩამოურიგებდნენ და იმით მოსაგონარს სვამდნენ, ვინც სამშობლოსათვის დასდო თავი. მერე დაწყებული ჟამიანობა და საიდუმლოს გასანდობად ღირსეული ახალგაზრდის ძიებაში საგანძურისა და დროშის სამალავების მცოდნეებმა საიდუმლო საფლავში თან წაიღეს. ასე დარჩა ლეგენდად მუცოს მიუვალ კლდეებში დამალული განძი და დროშა. მუცოელებს სჯერათ, რომ განძს ვერავინ იპოვის, ვიდრე მუცოს მფარველი ხატი თავად არ ამოარჩევს ღირსეულს და ძილში არ უჩვენებს მის ადგილსამყოფელს.
მუცოს მხოლოდ ორი შესასვლელი ჰქონდა: ქვემოდან â€“ მდინარის მხრიდან და ზემოდან â€“ კლდის ფერდობზე მიმავალი ვიწრო გზა. გადმოცემის მიხედვით, ქვემო მხრიდან სოფელი ქვითკირის გალავნით იყო დაცული, რომელიც შეღამებისას იკეტებოდა და მას მეციხოვნენი სდარაჯობდნენ. დაგვიანებულ მგზავს და მონადირესაც არ შეეძლო ღამით სოფელში შესვლა, თუ გალავნის იქით ისარს არ ისროდნენ და მეციხოვნეებს არ დაარწმუნებდნენ, რომ გალავანს გადმოღმა ნამდვილად მუცოელი იდგა. მუცოელებს თავისებური, გამორჩეული ისრები ჰქონდათ. სხვანაირი იყო მათი მშვილდებიც: ჯიხვის რქის ნაწილებისგან აწყობილი â€“ მოკლე და ძნელად მოსადრეკი. ასეთი მშვილდი გუდანის ჯვარში ინახებოდა და ყველაზე ღონიერ ახალგაზრდებსაც უჭირდათ მისი მოდრეკა.
რაც შეეხაბა ისრის პირებს, მუცოელებს, ძირითადად, ორი სახის ბუნიკები ჰქონდათ: ჩვეულებრივი და ორკაპა â€“ თევზისკუდივით გაშლილი. მათ დღესაც პოულობენ კლდეებში ჩარჩენილებს.
ერთი თქმულება გვიმბობს: მუცოელი მამა-შვილი სანადიროდ წასულა. დაუფრთხია მამას ნადირი და იქით გაურეკავს, სადაც შვილი იყო ჩასაფრებული თვითონ კი კლდეს მოფარებია. შვილის ნასროლი ისრები სულ მის თავზე გადადიოდა. გაბრაზებულა მამა, როგორ ააცდინაო, თურმე, შვილი ისეთი ძალით ისროდა, მოკლულ ნადირში გავლილი ისრები ისევ განაგრძობდნენ ფრენას. ამას კი მამა ვერ მიხვდა.
როცა თოფი და ტყვია შემოვიდა, მუცოელებმა მაშინაც გამოიჩინეს თავი. მუცოსთან შორიახლოს, კლდეში დღესაც მოიპოვება გოგირდის შემცველი, თოფის წამლისათვის საჭირო ნაღვენთი, რომელსაც `ჩქას~ იფნის ხის ნახშირში ურევდნენ, ჩეჩქავდნენ, ხარშავდნენ და დენთის განსაკუთრებული ტექნოლოგიით ამზადებდნენ. დღეს ის აღარავის ახსოვს.
`თოფმა თქვა: ჩემსა წამალსა
შვიდ პირად უნდა დუღილი,
მაისის თვეში დამნაყან
მამრ ნახენ ჩემი ქუხილი~

ტყვიის მადანი მუცოში იმდენი ყოფილა, რომ ყიდნენ კიდეც. `სხვა თემწყლის~ კაცს ტყვიის დამზადება თუ უნდოდა, ფასი უნდა გადაეხადა. ერთი საჟენი (10-10 მეტრი) მიწის ფართობის თხრის უფლება ერთი ცხვარი ღირდა და ამ ფართობზე რამდენ ტყვიასაც მოიპოვებდა, სულ მისი იყო. ტყვია-წამალი ჯიხვებზეც იცვლებოდა.
ხევსურეთში ხორბლის განსაკუთრებული ჯიში დიკა ითესებოდა, რომელიც დღეს უკვე აღარ არსებობს. დიკა იმით იყო განსაკუთრებული, რომ ხევსურეთის მკაცრ ჰავას ეგუებოდა. ყანები მუცოს თავზე იყო. იქიდან სოფლამდე სიპი ქვით დაფარული საურმე გზა ჩადიოდა თურმე, ხოლო, თუ ამ გზაზე დაცვენილ ხორბალში მარხილის ქვედა მხარე ჩაიმალებოდა, მუცოელები ამბობდნენ: `წელს მუცო ხორბლით გაკეთდავ~.
მუცოში შეთეკაურების გვარი ცხოვრობს. გადმოცემის მიხედვით, `შეთეკაურნი მუცოს ამათხრილნიაო~, ანუ მუცო და შეთეკაურის გვარი ერთად მოდიანო.
მუცოს ზედა ნაწილში დღემდეა შემორჩენილი ოდნავ გვერდზე გადახრილი და კუთხეჩამონგრეული შეთეკაურთ (ჩოლოხათ) ციხე, რომელიც თავიდანვე გადახრილი აუგიათ. ამ ციხეს ერთი ლეგენდა უკავშირდება:
მუცოში ცხოვრობდა ხუთი ძმა შეთეკაურები. მათ შორის ერთი კოჭლი ყოფილა და შეიძლება, ამიტომ მას ჩოლოხას ეძახდნენ. აუშენებიათ ძმებს ციხე, მაგრამ მრუდი გამოსვლიათ. დაუბრალებიათ ჩოლოხასთვის და გაუგდიათ. წასულა ის კახეთში და იქ ერთ მემამულესთან 12 წლის განმავლობაში პატიოსნად უმსახურია. გასამრჯელოდ კი ერთი ჯორი უთხოვია â€“ მთაში აქაური მაინც არაფერი გამომადგებაო. მიუცია მემამულეს ჯორი, შემჯდარა ჩოლოხა მასზე უკუღმა და გზას გასდგომია. გაბრაზებულა მემამულე, ასე რატომ მოიქეცი, რა გაწყენინეო? არაო, უთქვამს ჩოლოხას, უბრალოდ, აქ იმდენი ვიშრომე, სანამ ეს მიწა მოსჩანს, ზურგს როგორ შევაქცევო. ძალიან მოსწონებია მემამულეს ჩოლოხას პასუხი და იმ მიწის პატარა ნაკვეთიც უჩუქებია. დარჩენილა ჩოლოხა ახმეტაში და აქედან წამოსულა ჩოლოხაშვილების გვარიც. არსებობს ვარაუდი, რომ ჩოლოხასგან წარმოიშვა ჩოლოყაშვილების გვარიც.
P.S. მუცომ თითქმის თავდაპირველი სახით მოაღწია ჩვენამდე. ორი საუკუნეა, ის, პრაქტიკულად, დაცლილია მაცხოვრებლებისგან. დღეს ამ ციხის რომანტიკული ნაშთები კატასტროფის პირასაა. მუცო კიდავ რამდენიმე ზამთარს, თუ გაუძლებს.

მუცო _ პირიქითა ხევსურეთის ციხესიმაგრეა, რომელიც კონსტანტინე გამსახურდიამ ქაჯეთის ციხეს შეადარა. ციხე-სოფელი ციცაბო კლდეზეა ნაგები და სამი მხრიდან მიუვალია. ერთადეთი მისადგომი ერთ დროს ორი კაცის სიმაღლის გალავნით იყო შემოსაზღვრული, რომელსაც დღედაღამ მეგალავნენი იცავდნენ. სოფელს ბროლისკალოს მთავარანგელოზის სახელობის სალოცავი იფარავდა. მუცოში მეორე სალოცავიცაა: ბროლისკალოს წმინდა გიორგი. მუცოელნი მთავარანგელოზის ყმები არიან. ჰქონდათ საკუთარი ხატის საგანძური და დროშა, იყვნენ მეგანძურნიცა და მედროშენიც. ორმა კაცმა სხვადასხვა საბიძაშვილოდან იცოდნენ საგანძურის სამალავი ასევე ორმა სხვა ადამიანმა დროშის. საგანძურიცა და დროშაც მხოლოდ ხევსურთათვის უდიდეს დღესასწაულზე “ათენგენობაზე” ან რაიმე განსაკუთრებულ შემთხვევაში გამოჰქონდათ. ჩამოატარებდნენ ზარ- ზანზალაკებიან დროშას მედროშენი, ხვდებოდნენ ხატის ყმები მუხლმოყრილნი. გამორჩეულთ საკარგყმოს ჩამოურიგებდნენ â€“ ლუდით სავსე ხატის თასებით. სვამდნენ მუცოელნი ვინმე ლეგუას, ვინმე ბაისერის მოსაგონარს. მათსას ვისაც ბოროტი სიკვდილის არ შეშინებიათ და სამშობლოთვის სიკვდილი არ დაზარებიათ. მაგრამ დაუდგა საქართველოს მძიმე პერიოდი, წითელი სახადის პერიოდი. ისე წავიდნენ მეგანძურნიცა და მედროშენიც არავისთვის გაუნდიათ სამალავების საიდუმლოება. ვეღარ ნახეს ალბათ ახალგაზრდებში ის საიმედოობა და ერთგულება რომელიც სჭირდებოდა ხევსურეთის სიწმინდის დაცვას. შეცვალეს პერანგიან, ხმლიანი და ალალ-მართალი ვაჟები განათლება მიღებულმა, ფართლის ტალავრიანმა და ქალაქს ნაზიარებმა ახალგაზრდებმა. ალბათ ამიტომაც დარჩნენ ლეგენდად განძიცა და დროშაც, სადღაც მუცოს მიუვალ კლდეებში. ლეგენდავე გვეუბნება, რომ მათ ვერავინ იპოვის სანამ თვითონ მუცოს მფარველი ხატი არ ამოარჩევს ღირსეულს, რომელსაც ძილში უჩვენებს მათ ადგილს და აპოვნინებს.

გალავანი და მეციხოვნენი. ცოფლის დასაცავად ყოველდღე მორიგეობდნენ მუცოვლები ალბათ ამიტომაც იყო რომ “ანდრეზ არ ას მუცოს გატეხა”. ღამით გარეთ დარჩენილ კაცს გალავნის შიგნით უნდა გადაეგდო ისარი, მეციხოვნენი ნახავდნენ და როცა დარწმუნდებოდნენ რომ ეს მართლა მუცოელის ისარი იყო მხოლოდ მაშინ შემოუშვებდნენ. განსაკუთრებულად ჰქონდათ ფრთები ისარზე დამაგრებული. მშვილდებიც განსაკუთრებული იყო. მოკლე დაახლოვებით ნახევარი მეტრის სიგრძის ჯიხვის რქის ნაჭრებისგან აწყობილი. ოდნავ წინ გადახრილი და ძალიან ძნელად მოსადრეკი. ასეთი მშვილდები მთელ ხევსურეთში იყო გავრცელებული. ბოლო ეგზემპლიარი გუდანის ჯვარში ინახებოდა. თავმომწონე ახალგაზრდებსაც კი უჭირდათ მისი მოდრეკა. მერე ისაც დაიკარგა... ძირითადად ორი სახის ბუნიკები ჰქონდათ. ჩვეულებრივი და ორკაპა რომელიც თევზის კუდივით იშლებოდა. როგორც ჩანს ორკაპა ისრები უფრო გავრცელებული იყო რადგან დღესაც პოულობენ საჯიხვეებში კლდეებში ჩაჭედილებს. ლექსიც არის ერთი ასეთი:
“ისარი მაკრატელა სჯობს
თუ ვაჟი ღონიერია.”
ასეთი ლეგნდაცაა ამასთან დაკავშირებით:
“მამა შვილნ იყვნეს სანადიროდ. ბევრა ნადირ უნახავ. მამა წასულ სარეკჩი და შვილ გაუწირავ გზის შამკრავად. შვილს მაკრატელა ისრებ ჰქონდ. დაუმთხვავ მამას ნადირ, დაქცეულ ნადირი და ქოოდიოდ სადაც შვილ იყვ იქ გადაუვლავ. მახფარები მამა ერთ კლდეს უკენ და შვილის ნასროლ ისრებ სუ იმის თავზე გადადიოდ. ბრაზობს მამა რახლა სუყველას აცდენს ეგ არდასარჩენივ. არადა შვილს კიდევ სუყველა დაუკრავ და ნადირშიით გავარდნილ ისრებ გდადიოდ მამის თავზე. აესრ დაუხოცავთ მამა შვილთ ნადირ მაშინ, მაშ!”
ესეთი მეისრეები იყვნენ მუცოვლები.
შემდეგ, როდესაც უკვე თოფი და ტყვია შემოვიდა მერეც არ გასჭირვებიათ, რადგან თოფის წამალს ადგილზე ამზადებდნენ. რაღაც მინერალს მოიპოვებდნენ (ალბათ გოგირდის შემცველობით) რომელსაც შემდეგ სპეციალური ტექნოლოგიით ამუშავებდნენ. (ადუღებდნენ, აშრობდნენ) სამწუხაროდ სადღეისოდ ეს ტექნოლოგია ზუსტად აღარავინ იცის. თუმცა ამის შესახებ ერთ ხალხურ ლექსშია ნათქვამი:
,,თოფმა თქვა: ჩემსა წამალსა
შვიდ პირად უნდა დუღილი,
მაისის თვეში დამნაყან,
მემრ ნახან ჩემი ქუხილი".
ამ მინერალს პირდაპირ მუცოს ციხეში მოიპოვებდნენ. ძალიან საინტერესოა როგორ აღმოაჩინეს ხევსურებმა დენთის დამზადების ქიმიური პროცესი. ეს ვინმემ ასწავლათ თუ ადრიდანვე იცოდნენ. სამწუხაროდ ამაზე არანაირი ინფორმაცია არ არის შემორჩენილი. ტყვიის მოპოვებაც არ ყოფილა პრობლემა რადგან იქვე მუცოდან ერთ კილომეტრში არის ჭალა რომელსაც სატყვიე ჭალას ეძახიან. ეს ჭალა მართლაც სატყვიეა. აქ თხრიდნენ და ღებულობდნენ ტყვიის მადანს, რომლის გადადნობითაც გამოდიოდა ტყვია. ტყვიის მადანი იმდენი ყოფილა რომ სხვა სოფლების მაცხოვრებლებზეც კი ყიდდნენ. ერთი კვადრატული მეტრი ფართობი ერთი ცხვარი ღირდა. გადამხდელს შეეძლო ამ ერთ კვადრატულ მეტრის ფართზე ეთხარა და რასაც იპოვიდა მისი იყო.
ჯიხვიც ბევრი ყოფილა იმ დროს. იქვე მუცოს თავზე საჯიხვეებში ბინადრობდნენ. იმდენი რომ, როცა ახალ თოფის წამალს გააკეთებდნენ გამოსაცდელად საჯიხვებში მიდიოდნენ. აბა ტყუილად ტყვია წამლის ხარჯვას ვინ მოჰყვებოდა. საჯიხვეების ცოტა ქვემოთ (მუცოსთავ) იყო ყანები, სადაც ხორბალი მოყავდათ. ხევსურეთში სპეციალური ხორბლის ჯიში (დიკა) ითესებოდა. სადღეისოდ ეს ჯიში აღარ არის შემორჩენილი. სხვა ხორბალი ვერ ასწრებს მოსვლას. ყანებიდან მუცომდე სიპით გაკეთებული (მოკირწყლული) საურმე გზა ჩამოდიოდა, რომელიც მუცოში ზემოდან ბროლის კალოზე შემოდიოდა. ამ გზის პატარა ფრაგმენტები დღესაცაა შემორჩენილი. ესეთი თქმულებაა შემორჩენილი. როცა ამ გზაზე ურმის თვალი ჩამოცვენილ ხორბალში დაიფარებოდა ამბობდნენ “წელს მუცო ხორბლით გაკეთდავ”. ანუ ხორბლის მოსავალი წელს საკმარისიაო.
მუცოს სულ ზემოთა ნაწილს ბროლის კალო ჰქვია. მისი სახელი ალბათ მისი დანიშნულებიდან გამომდინარეობს. მართლაც კალოსთვის ყველაზე მოხერხებული ადგილი იქნებოდა, თანაც თავის დროზე თუ ბროლებით იქნებოდა შემოსაზღვრული მშვენიერი სანახავიც უნდა ყოფილიყო. მაგრმ ეს ალბათ ძალიან ადრე ხდებოდა რადგან სადღეისოდ მას აბსოლიტურად სხვა დატვირთვა აქვს. იქ წმინდა გიორგის და მუცოს მფარველი მთავარანგელოზის სახელობის სალოცავია.
თუკი მუცოს აღწერას ზმოდან დავიწყებთ პირველი რაც შეგვხვდება ეს არის თორღვას კოშკი, ბროლისკალოს მთავარანგელოზის სახელობის სალოცავი და შეთეკაურთ ციხე. ოდნავ გადახრილი და კუთხე ჩამონგრეული. ეს ციხე თავიდანვე ოდნავ გადახრილი აუგიათ, ამასთან დაკავშირებით ასეთი ლეგენდაა:

უცხოვრიათ მუცოში ხუთ ძმა შეთეკაურს. მათ შორის ერთი კოჭლი ყოფილა. ალბათ ამის გამო მას ჩოლოხა ერქვა. აუშენებიათ ძმებá

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 13:45

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 13:46

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 13:49

ჩემი ფავორიტი ფოტო ხევსურეთიდან-გადახვეული გვირილები

ქარი იყო და მთელი ძალით ეჭიდებოდნენ ერთმანეთს ...

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 15:34

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 15:37

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 15:50

namcecuna · Post by **namcecuna** » 10 ივლ 2008, 15:54

"... ახლა რაც უნდა გითხრა,
ალბათ თავადაც ხვდები,
ვიცხოვრე, დავიღალე,
კარგად იყავი, ვხტები..."

სულ ეს იყო...
დანარჩენი გულში ჩარჩა ...
განმეორების იმედით, ვემშვიდობები ხევსურეთს

Wanderer · Post by **Wanderer** » 10 ივლ 2008, 15:59

ხალხო, ყველაფერს ვერ წავიკითხავ და იქნებ ერთ კითხვამდე გამცეთ პასუხი: მუცომდე მინიბუსი მივა თუ ვერა? თუნდაც გაჭირვებით.

თქვენ ვიცი, რომ მუცომდე არ მისულხართ მანქანით, მაგრამ ფეხით ხომ გაიარეთ და გეცოდინებათ მაინც.

შეგიძლიათ პირდაპირ შესაბამის თემაში დაპოსტოთ:
http://karavi.caucasus.net/viewtopic.php?t=2331

ახალი წერილი	ახალი წერილი არაა	ანონსი
ახალი წერილი [ ცხარე ]	ახალი წერილი არაა [ ცხარე ]	თვალშისაცემი
ახალი წერილი [ დაკეტილია ]	ახალი წერილი არაა [ დაკეტილია ]

FORUM_PERMISSIONS