სამოჭალა-საორბისი 17-19.04.2009

[ჩიტუციო]

1. რეგიონი:
შიდა ქართლი: კასპის და გორის რაიონი.

2. მარშუტი:
თბილისი-ახალქალაქი-ერთაწმინდა-რკონი-სამოჭალა-იკვი-წითელწყარო-საყავრე-ფიცესი-ხოვლე-თბილისი

3. ხანგრძლივობა:
3 დღე

4. ტრანსპორტი:
თბილისი - ახალქალაქი 2.5 ლ. მინიბუსები გადიან დიდუბიდან: 9-ზე, 12 - ზე, 15 საათზე და 18 საათზე. მძღოლთა ტელ: 899283872, 893283445 ორივეს ქვია ვანო ( ამ ინფოსთვის უღრმესი მადლობა თამარი_ჩს).
ახალქალაქიდან რკონამდე ტაქსი: 25 ლ.
ხოვლე - თბილისი 3 ლ. ხოვლედან ბოლო მინიბუსი გამოდის 5:30ზე.

5. მონაწილეთა რაოდენობა
1. ქსოვრელი.
2. ჩიტუციო.

6. ამ გზაზე არსებული სანახავი და ყურადღებამისაქცევი ადგილები:
სუ სუ თავიდან თუ დავიწყებთ, მაშინ...
ფავნისი, ერთაწმინდა, ჩაჩუბეთი, რკონის სამონასტრო კომპლექსი, რკონის ციხე, რკონის ხიდი, სვეტი, იკვი, სამოჭალოს წმინდა გიორგის ეკლესია, წითელწყაროს ნათლისმცემელი, მთადეკეულის წმინდა გიორგი, ჭიანთის ეკლესია, საყავრეს ღვთისმშობლის ეკლესია, საორბისის წმინდა გიორგი, ხოვლეს შემოგარენი... მარა ამ ყველაფრით რომ დატკბეს ადამიანი 1 კვირა მაინც დასჭირდება.

7. რისკები, საფრთხეები:
მგლები, განსაკუთრებით წითელწყაროში.

8. პირობები ფიჭური კავშირგაბმულობისთვის:
თეძამის ხეობაში არ იჭერს. წითელწყაროში არაა პრობლემა. წითელწყაროდან საყავრეში ასვლისას რაღაც მონაკვეთზე არ იჭერს, საყავრედან ფიცესში გადასვლისასაც ხან იჭერს და ხან არა. ფიცესიდან ხოვლემდე არ იჭერს.

9. სასარგებლო წიგნები
ს. მაკალათია, თეძამის ხეობა.
საქართველოს კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, ტ.5.
ი. გომელაური, ერთაწმინდის ტაძრის არქიტექტურა...
ქვემოთ მოყვანილი ინფორმაცია ამ წიგნებიდანაა მოძიებული.

10. რუქები.

[ჩიტუციო]

ცოტა რამ თეძმის ხეობაზე. ინფორმაცია ,როგორც უკვე დავწერე, აღებულია ზემოთ ჩამოთვლილი წიგნებიდან. ისე გირჩევთ სერგი მაკალათიას წიგნების გადახედვას, მას აქვს გამოცემული ისტორიულ-ეთნოგრაფიული ნარკვევები სხვადასხვა ხეობებზე, მათ შორის ქსნის, ატენის, ძამის, ფრონის, ლეხურას ხეობის.. ლიახვის ხეობაზე, ზემო რაჭაზე, თუშეთზე, ფშავზე, მთიულეთზე, ხევზე, მესხეთ-ჯავახეთზე, სამეგრელოზე...



თეძმის ხეობა კასპის რაიონში მდებარეობს. მდინარე თეძამი სათავეს იღებს ჭვარებისა და თორის მთებიდან და სასირეთან უერთდება უკვე მტკვარს. თეძმის ზემო მხარე კლდოვანი და ტყიანია, შესაბამისად იქ ვაზი და ხეხილი არ ხარობს. ქვემო ნაწილი კი დავაკებულია და ხეხილითა და ვაზით მდიდარია.
თეძმის ხეობა გეოგრაფიულად და ადმინისტრაციულად შედიოდა ქართლის სამეფოში და როგორც აქ არსებული ისტორიული ძეგლები მოწმობენ, მაშინდელი ხელისუფლება ჯერ კიდევ ადრინდელ პერიოდში ცდილობდა მის კეთილმოწყობას.

თეძმის ხეობაში არსებული მატერიალური კულტურის ძეგლები და მცირეოდენი წერილობით წყაროებზე დაყრდნობით ამ ხეობის ისტორიის ამოკითხვაა შესაძლებელი. XII საუკუნეში ამ მხარის ერისთავთ ერისთავი ყოფილა კახა. თეძმის ხეობა მონღოლთა ბატონობის პერიოდშიც კახას შთამომავალთა ხელში ყოფილა. უკვე XV საუკუნიდან კახას შთამომავალნი ჯავახიშვილებად იწოდებიან. XVI საუკუნიდან თეძმის ხეობის მფლობელობაში ხდება ცვლილება. აქ გაბატონდა სააკაძის გვარიც. გიორგი სააკაძის რეზიდენცია იყო ნოსტეში, აქ მას ჰქონდა ციხე-გალავნით გამაგრებული სასახლე. ლუარსაბ II-ის მეფობაში გიორგი კიდევ უფრო გაძლიერდა და მის მფლობელობაში თანდათანობით გადადის თეძმის ხეობის ქვემო ნაწილი, სასირეთიდან ერთაწმინდამდე (ე.წ. სათარხნო). თეძმის ზემო მხარე კი რჩება ისევ ჯავახიშვილების მფლობელობაში (ე.წ. საჯავახო).

[ჩიტუციო]

XVIII საუკუნეში თეძმის ხეობა განიცდიდა ლეკების გამუდმებულ თავდასხმებს. ისინი გადმოდიოდნენ თრიალეთიდან და მთელ ხეობას იკლებდნენ, განსაკუთრებით მის ზემო მხარეს. ლეკებმა გაანადგურეს რკონის მონასტერი, გაძარცვეს ერთაწმინდა და სხვა. ამის გამო მრავალი სოფელი გაპარტახდა და ნასოფლარად იქცა.
XIX სუაკუნის პირველ ნახევარში ახალქალაქის ზემო მხარეზე მოსახლეობა უკვე აღარ იყო. შემდეგ აქ გადმოსახლდნენ არაგვის ხეობიდან მთიულები, თეძმის მარჯვენა მხარეზე, ხოლო მარცხენა მხარეზე კი დასახლებულან ოსები.



ჩვენ რომ ვიყავით რკონში რამდენიმე მოსახლე იყო, ძირითიდად მოხუცი ქალები. წითელწყაროში 4-5 ოჯახი ცხოვრობს, აქედან 2 ოსი; მისდევენ მეფუტკრეობას, მოყავთ კარტოფილი, ყავთ საქონელი. უგემრიელესი ყველი ამოყავთ ფიცესშიც შედარებით მეტი მოსახლეა, მათ შორის ოსებიც.

[ჩიტუციო]

დღე პირველი:
სადღაც 8 საათზე დიდუბეში ვიყავით უკვე მე და ალექსა. მართალია ტრანსპორტი გადის 9 საათზე, მაგრამ ამ დროისთვის ადგილები თითქმის უკვე შევსებული იყო და სადღაც 8:30ზე უკვე გავედით დიდუბიდან ახალქალაქის მიმართულებით. თუ დააპირებთ ახალქალაქისკენ სარეისოთი წასვლას ეს აუცილებლად გაითვალისწინეთ.

ახალქალაქს თურმე ძველად წითელქალაქიც რქმევია. ამ ახალქალაქში გადიოდა თრიალეთ-მანგლისისა და შიდა ქართლის დამაკავშირებელი მნიშვნელოვანი გზა. ახალქალაქი XII-XIII საუკუნეებში ერისთავთ ერისთავის კახას რეზიდენცია ყოფილა. თუმცა ამ პერიოდში იგი არ იყო ქალაქი. ახალქალაქის გაქალაქება დაკავშირებულია ქართლის მეფე როსტომის (1632-58 ) სახელთან. XIX საუკუნის დასაწყისიდან ახალქალაქი ქალაქად ისტორიულ წყაროებში აღარ იხსენიება.
ქალაქის ყურადსაღები ძეგლები: ღვთისმშობლის ეკლესიის კომპლექსი - გვიანდელი ფეოდალური ხანა. თევდორეს ეკლესია - XIX ს. ეკატერინე გაბაშვილის სახლი.
ეს ძეგლები ჩვენ არ გვინახია.


ახალქალაქში მინიბუსების ბოლო გაჩერებაზე იქვე დგანან ტაქსები. ჩვენ ნივა ვიქირავეთ, საყვარელი პაპა იყო მძროლი, ერთაწმინდაში გააჩერა კიდეც და ეს ეკლესიაც მოვინახულეთ.

[ჩიტუციო]

სოფელ ერთაწმინდის წმინდა ესტატეს სახელობის ეკლესია ერთ-ერთი სახელგანთქმული სიძველეთაგანია საქართველოში. ტაძრის სახელწოდება ’’ერთაწმინდა’’ დაკავშირებულია ქრისტიანული ეკლესიის მრავალმოწამე წმ. ესტატესთან, რომლის სახელზეცაა იგი ნაკურთხი.



’’ესტატე წმინდა’’ დროთა განმავლობაში ხალხის გამოთქმაში ქცეულა ’’ერთაწმინდად’’ და სოფელსაც, როგორც პლ. იოსელიანი ფიქრობს, იგივე სახელწოდება უძველესი დროიდანვე მიუღია. ამის დამამტკიცებელი უნდა იყოს უთუოდ აღნიშნული ძველი სახელწოდების მიახლოებული რედაქცია ’’ესტაწმინდა’’ - რომელიც გვხვდება ერთაწმინდასთან დაკავშირებულ ძველ ისტორიულ საბუთებში.
ეკლესია მთის ფერდობზე გაშენებული სოფლის შუაგულში დგას, სამხრეთით მას ტყით დაფარული მთის კალთა დაჰყურებს. ერთაწმინდის ეკლესია შემოვლებულია გალავნით. ადგილობრივ მცხოვრებთა სიტყვით, გალავანს შვიდი კოშკი ჰქონია, რომელთაგან უმრავლესობა ახლა სრულიად განადგურებულია.
ტაძარი XIII საუკუნის პირველი ნახევრით თარიღდება.

ინტერიერში კედლების დიდი ნაწილი შელესილია. ტაძრის ჩრდილოეთი მკლავის ჩრდილოეთ კედელზე გაიხსნა (1960-70წწ) მოხატულობის სამი რეგისტრი. მხატვრობა შესრულებულია არა უადრეს XVII საუკუნისა. ზედა რეგისტრში გამოსახულია ნადირობიდან დაბრუნებული წმ. ესტატე, რომელიც თავის ცოლს უმჟღავნებს სასწაულის ამბავს. აქვეა მათი ორი შვილი, ისინი სუფრასთან სხედან. მეორე რეგისტრში წმ. ესტატე თავისი ოჯახით მღვდელმთავრის წინაშე დგას. მესამე რეგისტრის კომპოზიცია საზეიმო ხასიათისაა; სადა ფონზე გამოსახულია ფრონტალურად მდგომი 4 წმინდანი.
1610 წლიდან ერთაწმინდა გიორგი სააკაძის და მის შთამომავალთა თარხან მოურავების საგვარეულო აკლდამას წარმოადგენს. აქაა დაკრძალული პაატა სააკაძის თავი.

[ჩიტუციო]

ერთაწმინდიდან ჩაჩუბეთის გავლით ჩავედით სოფელ რკონში, იქ ნინა ბაბოს დავუტოვეთ ჩვენი ზურგჩანთები და გავუყევით სამოჭალას გზას. ამ გზას რომ დაადგეთ არც რკონისკენ უნდა გადაუხვიოთ და არც იკვისკენ, პირდაპირ წადით. გზაზე რამდენჯერმე მოგვიწია მდინარეზე გადასვლა. ზოგიერთ მონაკვეთებში ალექსასგან განსხვავებით ვერ გადავხტი და მომიწია ფეხშიშველა მდინარეში ტოპაობა

სამოჭალას წმინდა გიორგის ეკლესია გზის მარჯვნივ მდებარეობს. გზას რომ მიუყვებით ყურადღება მიაქციეთ, რომ ერთ ადგილას ეს გზა ორად იყოფა, ორივე გზა მიგიყვანთ ამ ეკლესიასთან. მარჯვნივ მიმავალი გზა შედარებით მოკლეა, მაგრამ სულ აღმართებია და ცოტა დაიღლებით. მარცხნივ რომელი გზაც მიდის ის შედარებით გრძელია მაგრამ არაა რთული ამ მონაკვეთის გავლა, ოღონდ მარჯვნივ იყურეთ ხოლმე, მთაზე ეკლესია არ გამოგეპაროთ. ჩვენ მარცხენა გზით წავედით.


ესეც სამოჭალოს წმინდა გიორგის ეკლესია.




სოფელ სამოჭალოში ახლა აღარავინ ცხოვრობს, სოფელი მთლიანად დაცლილია.
წმინდა გიორგის ეკლესია დარბაზული ტიპისაა . მის გარშემო საფლავის ქვებია. ტაძარი ნატეხი ქვითაა ნაგები. კამარა ჩამოქცეულია, როგორც ჩანს რამდენიმე წლის წინ ეს ეკლესია გადახურეს და მხატვრობა გაამაგრეს.


ტაძრის კედლები მოხატულია, რომელიც XII საუკუნის დასასრულით თარიღდება. მხატვრობა დაზიანებულია, ფრაგმენტებია შემორჩენილი.

საკურთხეველი: აქ ორ რეგისტრად იყო მხატვრობა დაყოფილი. კონქში ვედრების თემა იყო გამოსახული და რაღაც ფრაგმენტებია ახლა შემორჩენილი.


მეორე რეგისტრში ეკლესიის მამათა რიგი იყო წარმოდგენილი და აქვეა დიაკვნის გამოსახულებაც. ყველაზე უკეთ ეს ფიგურაა შემორჩენილი.

[ჩიტუციო]

სამხრეთი კედლის აღმოსავლეთი ნაწილი: აქ წმინდა დედების წელზევითა ფიგურები იყო წარმოდგენილი:


სამხრეთი კედლის დასავლეთი ნაწილი:


ჩრდილოეთ კედლის აღმოსავლეთი მონაკვეთი: წმინდა გიორგის მიერ მეფის ასულის გველეშაპისაგან დახსნის სცენაა აქ წარმოდგენილი.




ესეც ჩრდილოეთ კედლის დასავლეთი მონაკვეთი:

[ჩიტუციო]

სანამ მე ფოტო აპარატს ვაწვალებდი ალექსა ღრმად ჩაფიქრებული გარეთ იჯდა.


დაანებე ალექს თავი, არ იჭერს სამოჭალაში არც მაგთი და არც ჯეოსელი


ესეც ერთ-ერთი მიტოვებული სახლის ბუხარი.


სამოჭალოდან ზემოთ რომ დავწერე იმ მეორე გზით ჩამოვედით, დაღმართებზე მოვდიოდით სულ და კარგი დიდი მანძილიც მოვჭერით.

[KSOVRELI]

ასეთი ლაშქრობა ჯერ არ მქონია: სიცხეც იყო, სიცივეც, წვიმაც, თოვლიც, კარგიც და ცუდიც.

თითქოს გეგმა გვქონდა კიდეც და არც ქვქონდა......... ნება-ნება დავდიოდით....

დიდი მადლობა ნატოს. კარგი მოლაშქრე გამოდგა: მე არ მინახავს ადამიანი (კარავის ფარგლებში), რომელიც მთას შეუსვენებლივ აივლიდა. მე და ნატო სწორედ ასე დავდიოდით. და ეს იყო ჩვენი ნება-ნება სიარული

[Tamusia]

ყოჩაღ!!!

[Int3lig3nt]

ჩიტუციო
KSOVRELI
თქვენს თაყვანისმცემელთა რიგში ჩამწერეთ

[KSOVRELI]

ჩიტუციო
KSOVRELI
თქვენს თაყვანისმცემელთა რიგში ჩამწერეთ

ვანო, ჩემთვის ხეზე ასვლა არ უნდა გესწავლებინა

მე მიხარია, რომ შენ გიხარია შენი მოსწავლის წარმატებები

დამწყებთა საყურადღებოდ!

მიიღეთ ლაშქრობაში მონაწილეობა ვანოსთან ერთად!

[Int3lig3nt]

KSOVRELI

მე მიხარია, რომ შენ გიხარია შენი მოსწავლის წარმატებები

ის ურჩევნია მამულსაო...

[Wanderer]

აუუუუუუუუუუუუ - წითელწყაროელი მგელივით ავყმუვლდი.

მაგარი მარშრუტია ძალიან და ამას როდესმე განვახორციელებ აუცილებლად.

[ჩიტუციო]

KSOVRELI
Int3lig3nt


Wanderer
ჯერ სად ხარ, მეორე დღეზე რო გადავალ მერე ნახე შენ


* * *

გავაგრძელებ ცოტათი თხრობას